پزشکی قانونی راز مرگ آزاده نامداری را فاش میکند
ناگفتههای پزشکی قانونی درباره علت مرگ آزاده نامداری و فرآیند بررسی مرگ افراد سرشناس
پزشکی قانونی مراحل بررسی علت مرگ آزاده نامداری، آزمایشهای سمشناسی و آسیبشناسی، فرآیند صدور مجوز دفن و شفافسازی پروندههای سرشناسان را تشریح میکند.

سم شناسی چیست؟ آسیب شناسی کدام است؟ پس از کشف جسد، کارشناسان پزشکی قانونی چه مراحلی را برای بررسی علت مرگ انجام می دهند؟ این سوالاتی است که در یک ماه گذشته پس از مرگ آزاده نامداری، یکی از چهرههای برجسته تلویزیون و سینما، مطرح شده است. در این زمینه، یک کارشناس پزشکی قانونی به تشریح مراحل کامل بررسی پیکر متوفی پرداخت و توضیح داد.
از زمان وقوع مرگ ناگهانی آزاده نامداری، بحثهای زیادی درباره علت مرگ این مجری سابق تلویزیون مطرح شده است؛ از جمله چگونگی دریافت نتایج آزمایشهای سمشناسی و آسیبشناسی، که میتواند راهنمایی کند آیا مرگ او خودکشی بوده یا دلایل دیگری در کار است.
کلمات مبهم در پرونده مرگ آزاده نامداری
در روزهای اخیر، نکاتی که در اخبار مربوط به فوت آزاده نامداری مطرح شده است، باعث بروز ابهامات زیادی در ذهن عموم شده است. واژههایی مانند «سمشناسی» و «آسیبشناسی» و همچنین نحوه انجام و ترتیب نتیجهگیری این آزمایشها، نقش مهمی در فهم فرآیند تعیین علت مرگ دارند.
همچنین، در مواردی که پروندههای مرگ غیرطبیعی یا غیرمعمول افراد سرشناس مطرح میشود، سوالاتی درباره نحوه صدور مجوز دفن و انجام آزمایشهای پزشکی قانونی برای تعیین علت فوت برای مردم پیش میآید. این ابهامات، به همراه نبود شفافیت کافی، شائبههایی را درباره نحوه مرگ افراد مشهور در ذهن جامعه ایجاد کرده است.
برای رفع این ابهامات و آشنایی بیشتر مخاطبان با مفاهیمی که در پرونده فوت آزاده نامداری به کار رفته است، با دکتر علی محمد علیمحمدی، متخصص پزشکی قانونی، گفتگو کردهایم. او روند انجام آزمایشهای پزشکی قانونی، از لحظه فوت تا اعلام نتیجه نهایی را توضیح میدهد تا مخاطبان بتوانند بهتر با این فرآیند آشنا شوند.
نوزده مشکل که مانع صدور مجوز دفن میشوند
دکتر علی محمدی در ابتدای سخنان خود درباره فرآیند صدور جواز دفن توضیح داد: پس از فوت فرد، اولین اقدام لازم، تایید مرگ او است که این کار توسط پزشک حاضر در محل انجام میشود. پس از تایید مرگ، فرآیند صدور جواز دفن آغاز میگردد و تنها پزشکی که دورههای آموزشی مربوطه را گذرانده باشد، صلاحیت صدور این جواز را دارد.
وی همچنین اشاره کرد که در ۱۹ مورد خاص، پزشک مجاز به صدور جواز دفن نیست؛ این موارد شامل موارد قتل، خودکشی، حوادث کاری، تصادفات و مواردی است که درباره علت فوت شک و تردید وجود دارد. این موارد در دفترچههای مربوط به جواز دفن ثبت شده است و تنها به پزشکانی که دورههای آموزشی لازم را گذراندهاند، تحویل داده میشود.
این کارشناس پزشکی قانونی افزود: در صورت مواجهه پزشک با یکی از این موارد، موضوع به اطلاع کلانتری میرسد. در این حالت، نیروهای پلیس به محل فوت حاضر میشوند و با مشاهده صحنه، موضوع را به بازپرس کشیک اطلاع میدهند. بر اساس نظر بازپرس، دستورات لازم جهت اقدامات بعدی صادر میشود.
تیم صحنه چه وظایفی دارد و ارزیابی صحنه چه نقشی در بهبود عملکرد ایفا میکند؟
علی محمدی در مورد نحوه حضور تیم صحنه در محل فوت افراد در موارد خاص توضیح داد: در اغلب موارد، نیاز به بررسی کامل صحنه یا حضور تیم صحنه شامل بازپرس کشیک، کارآگاهان اداره آگاهی، نماینده پزشکی قانونی و اداره تشخیص هویت ناجا نیست. معمولاً، بازپرس تنها دستوراتی را به نیروهای کلانتری حاضر در محل صادر میکند و نامهای به پزشکی قانونی میفرستد، که در نتیجه، پزشکی قانونی از طریق آمبولانس بیمارستان فرد متوفی را منتقل میکند.
وی همچنین درباره مواردی که حضور تیم صحنه در محل فوت ضروری است، گفت: در صورت وقوع قتل یا وجود ابهام یا اهمیت ویژه در پرونده، دستور حضور در صحنه به تیم داده میشود و خود بازپرس مدیریت این تیم را بر عهده دارد. در این موارد، بازپرس همراه با سایر اعضای تیم در محل حاضر میشود.
این کارشناس پزشکی قانونی بیان کرد که برخی مسائل در فرآیند بررسی اولیه توسط تیم صحنه مشخص میگردد. بررسی دقیق محل وقوع فوت به بازپرس کمک میکند تا بتواند بین صحنهسازی و صحنه واقعی تفاوت قائل شود. برای مثال، ممکن است تصور شود فردی از ارتفاع خاصی سقوط کرده است، اما بررسیهای دقیق نشان میدهد که چنین اتفاقی نیفتاده است.
علی محمدی افزود: علاوه بر این، مواردی مانند کشیده شدن جسد روی زمین، پاشیده شدن خون، آثار درگیری، بهمریختگی محیط، لباسهای متوفی و موارد دیگر به تیم صحنه کمک میکند تا علت فوت، از جمله تمایز بین قتل و خودکشی، مشخص شود. اگر بازپرس نتواند تنها با بررسی صحنه تشخیص دهد، نیاز به معاینه جسد است. معاینه ظاهری در محل انجام میشود و مواردی مانند وجود یا عدم وجود آثار درگیری، صدمات دفاعی یا صدماتی که در خودکشی وارد شده است، در همان معاینه اولیه قابل تشخیص است.
چگونگی انجام معاینه جسد در پزشکی قانونی چیست؟
این متخصص پزشکی قانونی درباره فرآیندهای انجام شده در پزشکی قانونی برای معاینه جسد توضیح داد. وی گفت پس از انتقال جسد به مرکز پزشکی قانونی، ممکن است با معاینه ظاهری اولیه به نتیجه برسند و در صورت عدم حصول نتیجه، نیاز به کالبدگشایی وجود دارد.
علی محمدی افزود: در فرآیند کالبدگشایی، ممکن است تمامی قسمتهای بدن باز شود یا فقط برخی نواحی مورد معاینه قرار گیرد. اگر در طی کالبدگشایی، علت مرگ مشخص شود، کار پایان مییابد، اما در غیر این صورت، با انجام آزمایشهای مختلف، علت فوت تعیین میشود.
وی همچنین درباره آزمایشات خاصی که در پزشکی قانونی بر روی بدن افراد انجام میشود، گفت: در این حوزه، آزمایشهای متعددی صورت میگیرد که دو نوع رایجتر آنها شامل آزمایشهای سمشناسی و آسیبشناسی است، اما در برخی موارد، آزمایش میکروبیولوژی نیز بر روی جسد انجام میشود.
تفاوتهای بین سمشناسی و آسیبشناسی
علی محمدی در توضیح تفاوت میان آزمایشهای سمشناسی و آسیبشناسی گفت: در آزمایش سمشناسی، نمونههایی از جسد گرفته میشود و برای شناسایی سموم مختلف مورد بررسی قرار میگیرد، در حالی که در آزمایش آسیبشناسی، بخشی از بافت بدن زیر میکروسکوپ بررسی میشود. لازم به ذکر است که در تمامی پروندهها نیاز به انجام هر دو نوع آزمایش نیست، اما در برخی موارد لازم است نمونههای متعددی برای سمشناسی یا آسیبشناسی جمعآوری شود.
این کارشناس پزشکی قانونی ادامه داد: در مواردی که نیاز به این آزمایشها باشد، معمولا پس از دریافت نتایج، علت فوت اعلام میشود. گاهی اوقات لازم است درخواست پروندههای کیفری یا بیمارستانی صورت گیرد و همچنین ممکن است بستگان فرد متوفی برای ارائه توضیحات دعوت شوند. در برخی پروندهها نیز باید با پزشک معالج متوفی صحبت شود. با این حال، در حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد موارد، با وجود انجام تمام این بررسیها، علت فوت قابل تعیین نیست.
تمرکز خاص پزشکی قانونی بر پروندههای مربوط به چهرهها
این متخصص پزشکی قانونی بر اهمیت دقت بیشتر در بررسی برخی پروندهها تأکید کرد و گفت: از جمله این موارد میتوان به پروندههایی اشاره کرد که مرگ متوفی در آنها ابهامات زیادی دارد، یا مربوط به افراد مشهور است، یا درباره آنها حرف و حدیثهای فراوانی مطرح است.
وی درباره روند کاری تیم پزشکی قانونی در این نوع پروندهها توضیح داد: در این موارد، هنگام کالبدگشایی، عکسبرداری کامل انجام میدهیم و فیلمبرداری نیز صورت میگیرد تا تمامی جزئیات به صورت مستند ضبط شود. علاوه بر این، حتی در مواردی که ضرورت ندارد، نمونههای سمشناسی و آسیبشناسی برای مستندسازی جمعآوری میکنیم.
چه زمانی علت مرگ اعلام خواهد شد؟
علی محمدی تصریح کرد که در برخی موارد، نیاز به انجام آزمایشهای سمشناسی یا آسیبشناسی برای مشخص کردن علت فوت وجود ندارد. وی گفت ممکن است در بعضی مواقع، قبل از دریافت نتایج این آزمایشها، پزشک بتواند به طور قطعی تشخیص دهد و علت مرگ را مشخص کند، اما در بیشتر موارد، علت فوت پس از اعلام نتایج آزمایشهای سمشناسی مشخص میشود.
وی در مورد دلیل انجام همزمان آزمایشهای سمشناسی و آسیبشناسی در برخی پروندهها توضیح داد که آزمایش آسیبشناسی غالباً برای اطمینان بیشتر انجام میشود؛ تا در صورتی که نتایج سمشناسی نتواند نتیجهگیری قطعی ارائه دهد، از این آزمایش کمک گرفته شود. این موضوع به دلیل این است که در برخی موارد مسمومیت، نتایج آزمایش سمشناسی ممکن است منفی باشد، حتی اگر فرد مسموم شده باشد.
دلایل بروز منفی کاذب در آزمایشهای سمشناسی
این متخصص پزشکی قانونی توضیح داد که علل منفی شدن کاذب آزمایش سم شناسی چیست. او گفت که در جهان بیش از ۳ میلیون نوع ماده سمی وجود دارد و ما تنها موارد رایج را برای افراد مختلف آزمایش میکنیم. بنابراین، ممکن است فردی با ماده سمی مسموم شده باشد که در آزمایشهای انجام شده شناسایی نشده باشد. علاوه بر این، دلایل دیگری مانند از بین رفتن اثر سم در بدن، نمونهگیری نادرست، کم بودن حجم دارو در بدن یا فرار کردن سم پس از مصرف، میتواند منجر به عدم کشف سم در آزمایشها شود. همه این عوامل باعث میشوند که نتیجه آزمایش سم شناسی منفی کاذب باشد.

رپورتاژ آگهی مؤثر چیست و چگونه به بهبود سئو پایدار کمک میکند؟ علی محمدی در ادامه تأکید کرد: در بسیاری موارد، تمرکز ما بر شناسایی آثار سم در بدن افراد است. به عنوان نمونه، تأثیر سم بر مغز، کلیه یا قلب، که همگی در آزمایشهای آسیب شناسی قابل تشخیص هستند.
سمشناسی قبل از آسیبشناسی قرار دارد.
این کارشناس پزشکی قانونی در بخش دیگری از سخنان خود توضیح داد که گاهی اوقات ما هم آزمایشهای سمشناسی و هم آسیبشناسی را انجام میدهیم، اما برای تعیین علت فوت دیگر نیازی به انتظار نتایج آسیبشناسی نیست و از همان آزمایش سمشناسی به نتیجه قطعی میرسیم. در واقع، آزمایش آسیبشناسی صرفاً برای احتیاط انجام میشود و لازم نیست هر دو نتیجه همزمان مشخص شوند تا علت فوت تعیین گردد.
او در ادامه با ذکر چند مثال توضیح داد که ممکن است نمونههای سمشناسی یا آسیبشناسی گرفته شده باشد، اما بر اساس اظهارات خانواده یا سایر شواهد و قرائن، قبل از دریافت نتیجه آزمایشها، علت فوت مشخص شده باشد. به عنوان نمونه، فردی ممکن است دچار مسمومیت با مونوکسید کربن شده باشد، و حتی اگر آزمایشهای سمشناسی و آسیبشناسی انجام شده باشد، نتیجه آزمایش مونوکسید کربن زودتر و سریعتر مشخص میشود، و در نتیجه، علت فوت هم به سرعت معلوم میگردد و نیاز به انجام آزمایشهای دیگر نیست.
پاسخ قاطع پزشکی قانونی به نگرانیهای عمومی
علی محمدی در توضیحاتی درباره مواردی که پزشکی قانونی در بررسی آزمایشات با دقت بیشتری عمل میکند، گفت: در بعضی مواقع، تمامی آزمایشها انجام میشود و با وجود اینکه علت فوت مشخص شده است، باز هم نتایج این آزمایشها را به صورت دقیق بررسی میکنیم تا هیچ حرف و حدیثی باقی نماند، به ویژه در پروندههایی که فرد متوفی از زندان آمده یا موضوع به یک دعوای قبلی مربوط است.
این کارشناس پزشکی قانونی در پایان افزود: در چنین شرایطی، هدف ما نه تنها رسیدن به نتیجه قطعی است، بلکه پاسخگویی به افراد مختلف و جامعه نیز برایمان اهمیت دارد. به همین دلیل، حتماً تمامی مراحل را با دقت و کامل انجام میدهیم تا هیچ جای شک و شبههای باقی نماند.