مروری بر برترین و ماندگارترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران

بر اساس گزارش ایران، این کشور یکی از نخستین کشورهایی بود که فعالیت در زمینه سینما را آغاز کرد. با توسعه این صنعت در ایران، نام‌های برجسته‌ای در تاریخ فرهنگ و هنر کشور ظاهر شدند.

تا کنون، فیلم‌های مهم و تاثیرگذاری در سینمای ایران ساخته شده است که برخی از آن‌ها نه تنها در داخل کشور بلکه در تاریخ سینمای جهانی نیز جایگاه ویژه‌ای دارند.

تاریخچه سینمای ایران

تاریخ سینمای ایران با ورود نخستین دوربین فیلمبرداری در سال 1279 آغاز شد. در این سال، مظفرالدین شاه در سفری به فرانسه، با مباشرت میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی، اولین دوربین سینمایی را وارد کشور کرد.

در همان سال، اولین سالن سینما در شهر تبریز تأسیس شد که این رویداد، ایران را به یکی از نخستین کشورهای جهان در حوزه صنعت سینما تبدیل کرد و نشان دهنده شروع فعالیت‌های سینمایی در کشور بود.

در سال 1283، میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی نخستین محل پخش فیلم در خیابان چراغ‌گاز را راه‌اندازی کرد. چند سال بعد، در سال 1286، مهدی‌خان روسی نخستین سالن سینما در تهران را در خیابان فردوسی کنونی افتتاح کرد، و بدین ترتیب نمایش فیلم‌های سینمایی به شکل رسمی در ایران آغاز شد.

با وجود افتتاح سالن‌های سینما، فعالیت‌های جدی در حوزه فیلم‌سازی در ایران تا مدت‌ها بعد شکل نگرفت و بیشتر سینماها به پخش آثار غربی محدود می‌شدند. اولین کارگردان ایرانی که در سال 1309 اقدام به ساخت فیلم بلند سینمایی کرد، آوانس اوهانیانس بود. او با ساخت فیلم «آبی و رابی»، نه تنها اولین فیلم بلند تاریخ سینمای ایران را ساخت، بلکه پایه‌گذار حرفه‌ای‌گرایی در سینما شد.

با گسترش بازار سینما، شرکت‌های تولید فیلم نیز پدید آمدند. اردشیر ایرانی در سال 1312، اولین فیلم بلند ناطق ایران با نام «دختر لر» را تولید کرد و سینما وارد دوره‌ای نو شد. در دهه 30، شهلا ریاحی به عنوان نخستین کارگردان زن سینمای ایران با ساخت فیلم «مرجان»، حضور بانوان در این صنعت را جدی‌تر کرد.

از اواخر دهه 30 و اوایل دهه 40، سینمای ایران به اوج شکوفایی رسید. سینما به یک صنعت حرفه‌ای تبدیل شد و ایران توانست معتبرترین فستیوال سینمای آسیا، یعنی جشنواره جهانی فیلم تهران، که تنها جشنواره رده الف در آسیا محسوب می‌شود، را برگزار کند.

از فیلم‌سازان موج اول و دوم سینمای ایران می‌توان به آوانس اوهانیانس، اردشیر ایرانی، اسماعیل کوشان، ساموئل خاچیکیان، شهلا ریاحی، هوشنگ کاووسی و فرخ غفاری اشاره کرد. در دهه 40، سینما وارد دوره جدیدی شد، با تولید فیلم‌هایی مانند «گاو» ساخته داریوش مهرجویی، «قیصر» مسعود کیمیایی و «گنج قارون» سیامک یاسمی، که این آخرین فیلم، اولین اثر سینمایی با فروش میلیونی در ایران بود و انقلابی در صنعت سینما ایجاد کرد.

با ورود کارگردانانی که نگاه هنری‌تری به سینما داشتند، جایگاه بین‌المللی سینمای ایران ارتقاء یافت. فیلم‌سازانی چون سهراب شهیدثالث، بهرام بیضایی، خسرو سینایی، کامران شیردل، علی حاتمی، عباس کیارستمی، داریوش مهرجویی، ناصر تقوایی، مسعود کیمیایی، امیر نادری، پرویز کیمیاوی، فریدون گله، ابراهیم گلستان و بهمن فرمان‌آرا آثار بسیار مهمی خلق کردند.

در این دوران، فروغ فرخزاد با ساخت فیلم کوتاهی به نام «خانه سیاه است»، جایگاه خود را در میان مهم‌ترین کارگردانان سینمای ایران تثبیت کرد. جاناتان رزنبام، منتقد سینما، فیلم «خانه سیاه است» را مهم‌ترین اثر تاریخ سینمای ایران می‌داند.

پس از انقلاب، سینمای ایران همچنان با چهره‌های متعددی درخشید که تاکنون تاثیرگذار بوده‌اند. تعداد فیلم‌های مهم این صنعت چه قبل و چه بعد از انقلاب، کم نیست و در ادامه، به معرفی نمونه‌هایی از این آثار پرداخته خواهد شد.

برترین آثار سینمای ایران

تعداد فیلم‌های برجسته در سینمای ایران بسیار فراتر از آن است که بتوان در یک مقاله کوتاه همه آن‌ها را ذکر کرد، و بی‌تردید برخی از آثار از قلم خواهد افتاد.

فیلم «آبی و رابی» ساخته آوانس اوهانیانس، نخستین فیلم بلند تاریخ سینمای ایران بود که نقطه شروع حرکت در صنعت سینما محسوب می‌شود.

فیلم «دختر لر» اثر اردشیر ایرانی، اولین فیلم ناطق در سینمای ایران است که مسیر ساخت آثار ناطق در این صنعت را هموار ساخت.

فیلم «مرجان» ساخته شهلا ریاحی، نخستین اثر با کارگردانی زن در سینمای ایران است که راه را برای حضور بانوان در عرصه فیلم‌سازی هموار کرد.

فیلم «خشت و آیینه» از ابراهیم گلستان، یکی از مهم‌ترین آثار تاریخ سینمای ایران و آغازگر موج نو در سینما است.

فیلم «گاو» ساخته داریوش مهرجویی، پیشگام موج نو و تاثیرگذار بر سینمای هنری ایران بود.

فیلم «قیصر» ساخته مسعود کیمیایی، یکی دیگر از نمادهای موج نو که در تثبیت این جریان نقش مهمی ایفا کرد.

فیلم «باد صبا» اثر آلبرت لاموریس، مستندی درباره طبیعت و صنعت ایران است که متأسفانه در حین ساخت در اثر سقوط بالگرد لاموریس در سد کرج جان باخت.

فیلم «اون شب که بارون اومد» ساخته کامران شیردل، یکی از مهم‌ترین مستندهای تاریخ سینمای ایران است.

فیلم «خانه سیاه است» اثر فروغ فرخزاد، از آثار شاخص مستند در تاریخ سینمای ایران محسوب می‌شود.

فیلم «گنج قارون» ساخته سیامک یاسمی، نخستین فیلم ایرانی با فروش میلیونی که از ستارگانی چون محمدعلی فردین بهره برد.

فیلم «طبیعت بی‌جان» اثر سهراب شهیدثالث، یکی از اولین آثار نئورئالیستی در سینمای ایران و اثر مهم در شکل‌گیری جریان نوین.

فیلم «باغ سنگی» ساخته پرویز کیمیاوی، یک مستند داستانی و یکی از موفق‌ترین نمونه‌های سینمای مستند در ایران است.

فیلم «سفر» ساخته بهرام بیضایی، اثر مهمی که جوایز بین‌المللی زیادی برای سینمای ایران کسب کرد.

فیلم «دونده» اثر امیر نادری، یکی از آثار برجسته تاریخ سینمای ایران و برنده چندین جایزه بین‌المللی.

فیلم «بچه‌های آسمان»، اولین فیلم ایرانی نامزد جایزه اسکار، نماد موفقیت‌های بین‌المللی سینمای ایران است.

فیلم «طعم گیلاس» ساخته عباس کیارستمی، نخستین اثر ایرانی برنده نخل طلای جشنواره کن.

فیلم «دایره» اثر جعفر پناهی، برنده جایزه جشنواره فیلم ونیز.

فیلم «زمانی برای مستی اسب‌ها» ساخته بهمن قبادی، برنده دوربین طلایی جشنواره کن.

و در نهایت، فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته اصغر فرهادی، که برای اولین بار جایزه اسکار را به عنوان برترین فیلم خارجی در تاریخ سینمای ایران کسب کرد.