رازهای پشت صحنه فیلم «تاراج»: مخالفت‌ها، تغییر نظرها و نقش علیرضا کمالی در چهلمین سالگرد ساخت

سعید مطلبی، فیلمنامه‌نویس فیلم پرفروش «تاراج»، در چهلمین سالگرد ساخت این اثر بیان کرد که در ابتدا یکی از مخالفان سرسخت حضور جمشید هاشم‌پور در نقش «زینال بندری» بوده است، اما طی فرآیند فیلمبرداری نظرش نسبت به او تغییر یافته است. او همچنین خاطرنشان کرد که اگر قرار بود «تاراج» بازسازی شود، نقش زینال بندری را به علیرضا کمالی می‌سپرد.

مطلبی، نویسنده و کارگردان سینمای ایران که در نوشتن فیلمنامه بسیاری از فیلم‌های پرفروش ایران نقش داشته و همواره با ایرج قادری در پروژه‌های مختلف همکاری کرده است، مهمان مجله تصویری ۲۴ روزنامه همشهری بود. او به مناسبت چهل‌سالگی ساخت «تاراج» با علیرضا محمودی گفت‌وگو کرد و نکات جذابی درباره این فیلم مطرح نمود که در ادامه، بخشی از صحبت‌های او را می‌خوانید.

سعید مطلبی «تاراج» را براساس داستانی به نام «چنبره در خاک» نوشته است.

از «چنبره خاک» تا «تاراج» | در آن زمان، محمد توبه‌خواه که به عنوان تهیه‌کننده فعالیت می‌کرد، ما را فراخواند و اعلام کرد که شما ممنوع‌الکار هستید؛ من و آقای ایرج قادری به دیدن او رفتیم، در حالی که هنوز نامی از پروژه «تاراج» نبود و فیلمنامه‌ای هم نوشته نشده بود. قرار بر این بود که فیلمنامه‌ای بنویسم که ایرج قادری در آن نقش‌آفرینی کند. در آن مقطع، قادری بسیار ناراحت شد و من، با توجه به اینکه با این نوع مسائل به راحتی کنار می‌آیم، تصمیم گرفتم فیلمنامه را بنویسم و در نهایت نام نویسنده را متفاوت بگذارم. اما قادری بازیگر بود و از ممنوع‌الکاری ناراحت شد. روز بعد از جلسه، به قادری گفتم که از توبه‌خواه بخواهد برایش اجازه کارگردانی بگیرد؛ من هم فیلمنامه‌ای می‌نویسم که تماشاگر در سینما با دیدن آن در صندلی‌اش زنجیر شود. قادری توانست مجوز کارگردانی بگیرد، اما به شرط اینکه بازی نکند، اما به من اجازه نوشتن فیلمنامه داده نشد. در نهایت، فیلمنامه‌ای پیدا کردیم که مجوز داشت، به نام «چنبره خاک»، که داوودنژاد آن را نوشته بود و من آن را بازنویسی کردم. همواره بر این باورم که کالایی که عرضه می‌کنیم باید مشتری داشته باشد و خودمان باید به آن کالا ایمان داشته باشیم. در این سال‌ها، دو باور در من شکل گرفت: یکی رفاقت و دیگری ایستادگی و مبارزه در طول مسیر کاری‌ام.

سعید مطلبی به عنوان مشاور و فیلمنامه‌نویس مخالف حضور جمشید آریا در فیلم «تاراج» بود.

مخالفت با بازی جمشید هاشم‌پور | زمانی که تصمیم گرفتیم ایرج قادری در فیلم «تاراج» نقش نداشته باشد، انتخاب بازیگر برای ما به یک مسئله مهم تبدیل شد. ایرج قادری، جمشید آریا را به ما معرفی کرد. اولین بار او را در دفتر دیدم؛ فردی کم‌حرف، مظلوم و نجیب بود. به قادری گفتم که با حضور او در فیلم مخالفم، اما نظرم را نپذیرفت. در طول همکاری، دوبار با انتخاب بازیگر مخالفت کردم و خوشحالم که قادری به حرفم توجه نکرد، یکی نقش حشمت در فیلم «ستایش» بود؛ من با داریوش ارجمند مخالف بودم و نظرم را اعلام کردم، اما آنان به حرفم گوش ندادند. در حال حاضر اما، برای هر دو، خوشحالم.

سعید مطلبی در اواسط فیلمبرداری نظرش درباره جمشید هاشم‌پور تغییر می‌کند.

نظر من درباره هاشم‌پور تغییر کرده است. در فیلم «تاراج»، صحنه‌های لب مرز را خودم کارگردانی کردم و زمانی که هاشم‌پور را در مقابل دوربین دیدم، به قادری گفتم که او برای اکران مناسب است. هاشم‌پور بازیگر بزرگی است. باور کنید که از هواپیما می‌ترسد، اما در فیلم «نیش»، خودش در آویزان هلی‌کوپتر بازی کرد. او فردی بسیار محجوب و بازیگر توانایی است.

علیرضا کمالی، زینال امروزی است. اگر امروز قرار بود «تاراج» را بازسازی کنم، نقش افسر را به پرویز پرستویی می‌دادم، اما درباره نقش زینال باید ببینم چه کسی می‌تواند این نقش را به خوبی بازی کند. شاید دوباره سراغ هاشم‌پور می‌رفتم، و البته علیرضا کمالی هم برای بازی در این نقش گزینه خوبی است.

سعید مطلبی در استودیو مجله تصویری 24

هیچ کس در ساخت «تاراج» کوتاهی نکرد. زمانی که مشغول تولید این فیلم بودیم، تلاش کردیم تمامی افرادی که در پروژه مشارکت داشتند، از شرایط و جزئیات کار مطلع باشند. به همین دلیل، همه با ما همراهی و همدلی نشان دادند. در طول فرآیند تولید، همگان می‌دانستند که ایرج قادری در عرصه بازیگری ممنوع‌الکار است و نمی‌توانستم نام او را در تیتراژ ذکر کنم. «تاراج» فیلمی بود که روح خودباوری در آن موج می‌زد، و همین موضوع سبب شد تا تمامی عوامل و تیم تولید، تا پایان کار، با تمام توان در کنار ما باشند.

این فیلم سومین اثر ایرج قادری پس از انقلاب اسلامی است که در مرداد ماه سال ۱۳۶۴ روی پرده رفت. «تاراج» با بازی جمشید هاشم‌پور، بهزاد جوانبخش و فخری خوروش، توانست با جذب بیش از ۲ میلیون و ۳۴۸ هزار مخاطب، به فروش حدود ۱۸ میلیون و ۲۸۴ هزار تومان دست یابد و پس از «عقاب‌ها»، عنوان دومین فیلم پرفروش آن سال را به خود اختصاص دهد.