راز نام‌گذاری نازی‌آباد و نقش ناصرالدین‌شاه در آن
تاریخ مخفی نازی‌آباد: داستان ناصرالدین‌شاه، امینه اقدس و راز نام‌گذاری محله در قلب تهران
تاریخ مخفی نازی‌آباد تهران؛ داستان امینه اقدس، راز نام‌گذاری و نقش ناصرالدین‌شاه در شکل‌گیری محله در قلب تهران
معتمدی، استاد دانشگاه تهران که سال‌ها در حوزه آموزش و پژوهش فعالیت داشته است، با نگارش کتاب «جغرافیای تاریخی تهران» گامی مهم در معرفی محله‌های قدیمی این شهر برداشته است. اگرچه این اثر در میان محققان، پژوهشگران و عموم مردم به اندازه کافی شناخته شده نیست، اما تنها مرجعی است که به طور جامع و دقیق تاریخ محدوده فعلی تهران را مورد بررسی قرار داده است. بخش مهمی از این کتاب به تحلیل آثار تمدنی پایتخت اختصاص یافته که از اهمیت بالایی برخوردار است.
پس از سال‌ها تحقیق و مطالعه، معتمدی اطلاعات دقیقی درباره تاریخچه محله‌های قدیمی تهران جمع‌آوری کرده است. او در این مسیر به بررسی چگونگی شکل‌گیری و توسعه محله‌های مختلف از شمال تا جنوب تهران پرداخته و مقالات متعددی در این زمینه نوشته است. به عنوان نمونه، یکی از کامل‌ترین منابع درباره محله شمیران، نتیجه تلاش‌های او است.
علاوه بر این، این محقق و تهران‌شناس برجسته در مورد محله نازی‌آباد در جنوب تهران نیز مقالات فراوانی نگاشته است. معتمدی معتقد است که نازی‌آباد در ابتدا با حدود ۲۰ سکنه شکل گرفته و در طول زمان به یکی از بزرگ‌ترین محله‌های شهر تبدیل شده است. او در کتاب «جغرافیای تاریخی تهران» نازی‌آباد در دوران ناصرالدین شاه را به عنوان منطقه‌ای با املاک خالصه ذکر کرده است.
معتمدی در اشاره به خاطرات مکتوب امین‌الدوله، که از رجال دوره قاجار و صدراعظم ایران بود، نوشته است: «امین‌الدوله ذکر کرده است که ناصرالدین‌شاه این منطقه را به یکی از زنان محبوبش به نام «امنیه اقدس» اهدا کرده است. بر اساس یادداشت‌های اعتماد و صنعت، این بخشش قبل از سال 1308 هجری قمری (1269 هجری شمسی) صورت گرفته است، چراکه در این سال، امینه اقدس مهمانی مجلل در املاک خود در نازآباد برگزار کرد و میزبان ده‌ها شاهزاده خانم قجری بود.»
او افزود: «پس از دریافت این املاک از ناصرالدین‌شاه، امینه اقدس 40 هزار تومان صرف تعمیر ساختمان و بهبود کشتزارهای اطراف آن کرد، که این هزینه پیش‌تر و به صورت کامل از خزانه دولت تأمین شده بود. در سال 1311 هجری قمری (1272 هجری شمسی)، امینه اقدس درگذشت و پس از مرگش، علی‌آباد و نازآباد بر اساس دستور ناصرالدین‌شاه به برادر او، میرزا محمدخان ملیجک، واگذار شد.»
روایت دیگری وجود دارد که می‌گوید در دوره پهلوی اول، مهندسان آلمانی برای ساخت خط آهن تهران-مشهد و تأسیسات مانند سیلوی گندم، به این منطقه رفت‌وآمد داشتند. از آنجا که خود را نمایندگان آلمان نازی می‌دانستند، این محله را نازی‌آباد نامیدند. با این حال، این روایت چندان با واقعیت هم‌خوانی ندارد و به نظر می‌رسد داستانی که محسن معتمدی در کتاب «جغرافیای تاریخی تهران» درباره وجه تسمیه نازی‌آباد مطرح کرده، قابل قبول‌تر است.
