حمایت مخابرات از فیلیمو، انحصار یا فرصت ناعادلانه؟
پول بیت‌المال در خدمت انحصار فیلیمو؟ بررسی تبعات حمایت مخابرات از پلتفرم خاص و تهدید رقابت در حوزه محتوا
تحلیل حمایت مخابرات از فیلیمو، تهدید انحصار، کاهش رقابت و پیامدهای سوء استفاده از منابع عمومی در حوزه محتوا و فناوری
شرکت مخابرات ایران در پیامکی به مشترکان خود اعلام کرد که هزینه اشتراک فیلیمو برای آنان پرداخت شده است و می‌توانند بدون نگرانی فیلم و سریال تماشا کنند. فیلیمو نیز اعلام کرده است که از این پس کاربران اینترنت خانگی مخابرات ایران می‌توانند بدون نیاز به خرید اشتراک، به محتواهای این پلتفرم دسترسی داشته باشند.
این اقدام فیلیمو قابل درک است، زیرا از یک رانت ویژه بهره‌مند شده است. اما پیامک مخابرات درباره پرداخت هزینه اشتراک فیلیمو، سوال‌برانگیز است. مخابرات، نهادی است که با منابع عمومی و سهام دولتی و شبه‌دولتی اداره می‌شود. چرا باید از بودجه این نهاد عمومی برای حمایت از یک پلتفرم خاص هزینه شود؟ این حرکت، احتمال استفاده ناعادلانه از منابع عمومی برای پشتیبانی از یک برند خاص را تقویت می‌کند.
مدیران مخابرات باید توضیح دهند و شفاف‌سازی کنند که چرا تماشای فیلیمو با اینترنت این شرکت رایگان شده است. همچنین باید پاسخ دهند چرا تنها فیلیمو از این مزیت بهره‌مند است و پلتفرم‌های دیگر چه وضعیتی دارند؟ این اقدام، ابهامات زیادی را برمی‌انگیزد. مردم حق دارند بدانند بر اساس چه قراردادی، چه مبلغی و چه مدت، این همکاری صورت گرفته است و چرا فیلیمو به‌عنوان تنها پلتفرم منتخب انتخاب شده است. آیا مناقصه‌ای برگزار شده یا تصمیم‌گیری در پشت درهای بسته انجام شده است؟ همزمان با تعطیلی نماوا به دلایل مالی و نظارتی، فیلیمو از اشتراک رایگان برخوردار می‌شود. این سیاست دوگانه نه‌تنها ناعادلانه است، بلکه ممکن است به انحصار کامل در حوزه نمایش خانگی منجر شود. این انتخاب‌های گزینشی، رقابت سالم را زیر سوال می‌برد و می‌تواند نمونه‌ای از رانت رسانه‌ای باشد.
در حالی که مخابرات ایران باید نقش اصلی خود را در توسعه زیرساخت‌های ارتباطی کشور ایفا کند، نه در حوزه سرگرمی و توزیع محتوا. این نهاد، با بودجه و ساختار مشخص، وظیفه‌اش ارتقاء کیفیت اینترنت، کاهش هزینه‌ها و توسعه مناطق محروم است. اما حالا به جای تمرکز بر وظایف اصلی، وارد عرصه سرگرمی شده و اشتراک یک پلتفرم خصوصی را برای میلیون‌ها کاربر رایگان کرده است. این اقدام، مغایر با مأموریت ذاتی مخابرات است و نشان می‌دهد که این شرکت بزرگ به جای بهبود زیرساخت‌ها، درگیر سیاست‌هایی شده است که نیاز به بازنگری دارند.
همچنین، این تصمیم، نگرانی‌هایی درباره بی‌برنامگی و دخالت در حوزه‌های خارج از مأموریت اصلی مخابرات را تقویت می‌کند. در شرایطی که کیفیت اینترنت در بسیاری از شهرها و روستاهای کشور پایین است، تمرکز بر ارائه فیلم رایگان جای سوال دارد. چگونه می‌توان چنین تصمیمی را در قالب مدیریت منابع و پاسخگویی عمومی توجیه کرد؟ آیا هدف مخابرات، توسعه زیرساخت است یا صرفاً پخش محتواهای رایگان است؟
سوال اصلی این است که آیا مخابرات قصد دارد زیرساخت‌های ارتباطی کشور را توسعه دهد یا صرفاً در پی توزیع محتواهای رایگان است؟ این تغییر نقش، نگرانی‌هایی درباره بی‌برنامگی و انحراف از اهداف اصلی نهادهای عمومی را برمی‌انگیزد.
نهادهای خدمات عمومی باید نقش تنظیم‌گر، پشتیبان و توسعه‌دهنده را ایفا کنند، نه وارد رقابت‌های رسانه‌ای شوند. اگر این تغییر بدون شفافیت و حساب‌کشی عمومی انجام شود، می‌تواند شروع روندی خطرناک باشد که در آن نهادهای عمومی، به جای تمرکز بر مسئولیت‌های حیاتی، وارد حوزه‌هایی خارج از مأموریت خود شوند، حوزه‌هایی که تخصصی در آن ندارند.
در مقابل، فیلیمو به‌عنوان یکی از غول‌های استارتاپی ایران، سال‌هاست در عرصه محتوا فعالیت می‌کند. چه ضرورتی دارد چنین مجموعه‌ای با سرمایه و درآمد بالا، از رانت‌های خدمات عمومی بهره‌مند شود؟ آیا بهتر نیست در مسیر رقابت سالم و پایدار حرکت کند؟ و چگونه این موضوع توسط فیلیمو تبیین می‌شود؟ لازم به ذکر است که این سرویس در حقیقت رایگان نیست، بلکه هزینه آن، به‌طور غیرمستقیم، از جیب مردم و از طریق قبض‌های مخابرات یا کاهش کیفیت خدمات زیرساختی پرداخت می‌شود. این هدیه، بهای سنگینی دارد که باید مورد بررسی قرار گیرد.
در سال‌های اخیر، روابط نزدیکی میان نهادهای نظارتی و فیلیمو دیده شده است، که این مسئله می‌تواند به تقویت انحصار در حوزه محتوای صوتی و تصویری منجر شود. این نوع حمایت، ممکن است رقبا را یکی‌یکی حذف کند و تنوع محتوایی را کاهش دهد. در نتیجه، حمایت مخابرات از فیلیمو، بازار را به سمت انحصار و حذف پلتفرم‌های کوچک‌تر سوق می‌دهد و تهدیدی برای تنوع فرهنگی است.
اگرچه مخابرات ممکن است این اقدام را به‌عنوان هدیه‌ای برای مردم توجیه کند، اما اگر قرار است از بودجه عمومی برای ارائه خدمات رایگان استفاده شود، چرا این هدف در قالب کاهش تعرفه، بهبود کیفیت اینترنت یا افزایش سرعت اجرا نمی‌شود؟ تماشای فیلم بدون زیرساخت مناسب، تنها شعار زیبایی است که در عمل با مشکلات فراوانی روبه‌رو است.
در نهایت، مسئله به نهاد تنظیم‌گر، ساترا، برمی‌گردد. این نهاد باید نظارت عادلانه و یکپارچه بر همه پلتفرم‌ها داشته باشد، اما تاکنون سکوت کرده است. آیا امتیازهای مشابه برای سایر پلتفرم‌ها نیز وجود داشته است؟ در چنین شرایطی، ساترا باید محتوای قرارداد میان مخابرات و فیلیمو را بررسی کند و در صورت لزوم، موضع‌گیری رسمی داشته باشد تا از حفظ رقابت عادلانه و شفافیت اطمینان حاصل شود.
