یادگاری‌های رنگی دهه ۶۰ و ۷۰: ۱۰ کارتون نوستالژیک که هنوز در دل‌ها زنده‌اند

کارتون‌های دهه ۶۰ و ۷۰ در میان تماشاگران بسیار محبوب بودند و حتی پس از گذشت سال‌ها، خاطره‌های آن‌ها هنوز در ذهن مخاطبان زنده است. در این مقاله نگاهی به ده مورد از محبوب‌ترین و یادآورترین کارتون‌های قدیمی و نوستالژیک تلویزیون خواهیم داشت.

کارتون‌ها یکی از عناصر کلیدی در سرگرم کردن کودکان محسوب می‌شوند. آثاری که کودکان زمان زیادی را صرف تماشای آن‌ها می‌کنند و در آن غرق می‌شوند، به‌گونه‌ای که گویی وارد دنیای دیگری می‌شوند. امروزه، به‌واسطه فضای مجازی و دسترسی آسان به جدیدترین انیمیشن‌ها، تأثیر تلویزیون در این حوزه کاهش یافته است؛ اما در گذشته، تنها دو راه برای دنبال کردن کارتون‌های جذاب وجود داشت: جست‌وجو در بازار نوارهای ویدیو، که هرچند مشکلات خاص خود را داشت، و تماشای مستقیم کارتون‌ها از تلویزیون.

در دهه‌های ۶۰ و ۷۰، ایران شاهد پخش تعداد بی‌سابقه‌ای از کارتون‌های ماندگار بود؛ دوره‌ای که مجموعه‌ای متنوع از کارتون‌های رنگارنگ و جذاب، و گاهی اوقات غم‌انگیز، از تلویزیون پخش می‌شدند. این آثار آن‌قدر درگیرکننده بودند که حتی پس از سال‌ها، یاد و خاطره‌شان در ذهن کودکان دیروز و بزرگسالان امروز باقی مانده است. کارتون‌هایی از کشورهای مختلف و در سبک‌های متفاوت که برخی از آن‌ها اولین آشنایی مخاطبان با رمان‌های بزرگ دنیا را رقم زدند و برخی دیگر موسیقی‌های بسیار زیبا داشتند که هنوز هم در حافظه جمعی باقی مانده است.

در این مقاله قصد داریم به سراغ بهترین کارتون‌های قدیمی دهه ۶۰ و ۷۰ برویم. اگر بخواهیم تمام این آثار را فهرست کنیم، صدها مورد می‌شود، بنابراین تصمیم گرفتیم لیستی از ده کارتون نوستالژیک و محبوب تلویزیون در آن دوران تهیه کنیم و تیتراژ هر کدام را همراه با اطلاعات مربوط به آن ذکر کنیم.

با همراهی زومجی، بیایید نگاهی به روزهای گذشته بیندازیم و یادآور خاطرات کارتون‌های دوست‌داشتنی و نوستالژیک آن زمان باشیم.

کارتون لونی تونز (باگز بانی) - Looney Tunes

• کشور تولید کننده: ایالات متحده آمریکا
• شرکت تولیدکننده: برادران وارنر
• سال ساخت: ۱۹۳۰

کارتون لونی تونز را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های انیمیشن در تاریخ هنرهای تصویری دانست که فعالیت خود را از سال ۱۹۳۰ آغاز کرد. در طول دهه‌های مختلف، این مجموعه تغییر شکل و ظاهر یافته و با معرفی شخصیت‌های جدید، توانسته است طرفداران بیشتری جذب کند. در ایران نیز از سال‌ها قبل، تعداد زیادی از قسمت‌های این مجموعه پخش شده است، به‌ویژه قسمت‌هایی مربوط به دوره‌های ۱۹۴۴ تا ۱۹۶۴.

بسیاری از شخصیت‌های محبوب کارتونی از جمله معروف‌ترین خرگوش جهان، باگز بانی، و همچنین اردک عصبانی و بامزه‌ای مانند دافی داک، به همراه قناری کوچک و گربه دست و پا چلفتی‌ای مانند توییتی و سیلوستر، متعلق به همین مجموعه هستند. تلویزیون ایران در دوره‌های مختلف به صورت منظم و گاهی به صورت پراکنده به نمایش این کارتون‌ها پرداخته است. شاید بتوان بیشترین پخش انیمیشن‌های لونی تونز در ایران را به زوج کایوت و رودرانر نسبت داد؛ زوجی جذاب که در دل صحراهای آمریکا با هم برخوردهای جالبی دارند و کایوت بی‌چاره بارها و بارها در مسیر رسیدن به غذای لذیذ خود، که در ایران با نام میگ میگ شناخته می‌شود، به فجیع‌ترین شکل ممکن آسیب می‌بیند.

کارتون سریال لونی تونز تا چند سال دیگر وارد دومین قرن از حیات خود می‌شود و هنوز پس از این همه سال، جذابیت‌هایش را تا حدی حفظ کرده است. این مجموعه هم کارتون‌های مخصوص خود را دارد و هم اثری مانند Space Jam: A New Legacy که اخیراً با حضور شخصیت‌های محبوب این مجموعه و لبران جیمز اکران شده است.

کارتون ملوان زبل - Popeye

• مبدا کشور: ایالات متحده آمریکا
• شرکت تولیدکننده: Fleischer Studios
• سال تولید: ۱۹۳۳

«پاپای» نه تنها یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های کارتونی در تلویزیون ایران است، بلکه از نظر تاریخی نیز یکی از قدیمی‌ترین شخصیت‌ها به شمار می‌رود. او ملوانی است که الزی کریسلر سیگر، هنرمند و کارتونیست آمریکایی، در سال ۱۹۲۹ برای حضور در مجموعه‌ای کمیک طراحی کرد. به سرعت، با توجه به محبوبیت فراوانش، مکس فلایشر، انیماتور مشهور آمریکایی، او را وارد دنیای انیمیشن کرد.

این ملوان خسته و عصبانی معمولاً کسی را آزار نمی‌داد و تنها تمایل داشت روزهایش را در کنار معشوقه‌اش، «آلیو»، سپری کند. اما او همواره با رقیبی قدرتمند و تنومند به نام «بلوتو» مواجه بود که مزاحم او می‌شد و اوضاع را خراب می‌کرد. در این لحظه، ملوان زیرک به سراغ یک قوطی اسفناج رفت و با بلعیدن محتوای آن، ناگهان به یک قهرمان قدرتمند تبدیل شد و با بازوهای درشت، به سراغ بلوتو رفت و او را شکست داد. همین موضوع باعث شد که در ایران و احتمالا در سایر نقاط جهان، اسفناج نماد قدرت و توانمندی برای کودکان شود!

پاپای، با آن پیپ و دهان کج، برای سال‌ها یکی از شخصیت‌های کارتونی محبوب جهان باقی ماند و تعداد زیادی انیمیشن از خود به جای گذاشت. حتی در سال ۱۹۸۰، رابرت آلتمن تصمیم گرفت فیلمی بر اساس این شخصیت بسازد که در آن رابین ویلیامز و شلی دووال نقش‌آفرینی کردند.

کارتون تام و جری - تام و جری

• کشور تولیدکننده: آمریکا
• شرکت تولیدکننده: هانا باربرا پروداکشنز
• سال ساخت: ۱۹۴۰

با گذشت بیش از ۸۰ سال از معرفی مشهورترین موش و گربه جهان، این دو شخصیت هنوز هم جایگاه ویژه‌ای در دل مخاطبان دارند و در همین سال جاری نیز یک فیلم سینمایی جدید از آن‌ها ساخته شده است. در تلویزیون ایران نیز از دهه‌ها پیش، نسخه‌های مختلفی از این مجموعه پخش شده است و کودکان هر نسل، همراه با بزرگ‌ترها، خاطرات فراوانی از شیطنت‌ها و ماجراهای این موش و گربه دارند.

کارتون‌های نوستالژیک تام و جری را می‌توان به دوره‌های مختلفی تقسیم کرد که بسیاری از آن‌ها را در تلویزیون دیده‌ایم. اولین سری این مجموعه، ساخته ویلیام هانا و جوزف باربرا، بین سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۵۸ پخش می‌شد و شامل چند زیرمجموعه با طراحی‌های متنوع بود، به‌ویژه در مورد شخصیت تام که طراحی اولیه‌ی متفاوتی داشت. پس از آن، سری‌های بعدی در دهه‌های بعد ساخته شدند و هر بار تغییراتی در آن‌ها صورت گرفت و شخصیت‌های جدیدی نیز معرفی شدند.

در این میان، مجموعه‌ای مانند Tom and Jerry Kids در دهه ۱۹۹۰ ساخته شد که در آن تام و جری جوان‌تر بودند و کودکان دهه ۷۰ ایران نیز فرصت تماشای این سری را داشتند. بعدها مجموعه‌های جدیدتری با حضور این موش و گربه محبوب ساخته شد که برخی از آن‌ها در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ از تلویزیون پخش شدند، اما همچنان محبوب‌ترین دوران این مجموعه، کارتون‌های قدیمی آن است؛ قسمت‌هایی که حتی پس از تماشای چندین بار، تازگی خود را حفظ می‌کنند.

کارتون دارکوب زبل - برنامه وودی وودپکر

• کشور تولیدکننده: ایالات متحده آمریکا
• شرکت تولیدکننده: Walter Lantz Studio
• سال تولید: ۱۹۵۷

بسیاری از کودکان ایرانی اولین بار با پرنده‌ای به نام دارکوب آشنا شدند، هنگامی که کارتون دارکوب زبله را تماشا کردند؛ شخصیتی پرانرژی و فعال به نام اصلی «وودی وودپکر» که والتر لانتز و بن هاردوی در سال ۱۹۴۰ طراحی کردند، در یک انیمیشن کوتاه به نام Knock Knock ظاهر شد. پس از آن، تعداد زیادی انیمیشن کوتاه دیگر با حضور او ساخته شد، اما سریال انیمیشنی وودی وودپکر در دهه ۱۹۵۰ بود که محبوبیت این دارکوب را به طور چشمگیری افزایش داد و او را به رقیبی جدی برای شخصیت‌های مشهور لونی تونز تبدیل کرد.

کارتون‌های دارکوب زبل که در طول دهه‌های مختلف از تلویزیون ایران پخش شدند، شامل تعدادی از انیمیشن‌های کوتاه سینمایی قدیمی و همچنین آثار جدید بودند. این مجموعه مدت زمان بسیار طولانی را در بر گرفت؛ به گونه‌ای که از سال ۱۹۵۷ تا ۱۹۷۷، بیش از ۱۰۰ قسمت از آن به روی آنتن رفت. پس از آن، نسخه‌های دیگری نیز بر اساس این شخصیت دیوانه ساخته شد، اما هیچ‌کدام نتوانستند به شهرت و محبوبیت مجموعه بیست ساله‌ی اولیه دست یابند.

کارتون معاون کلانتر - Deputy Dawg

• کشور تولیدکننده: آمریکا
• شرکت تولیدکننده: Terrytoons
• سال تولید: ۱۹۶۰

معاون کلانتر یکی از کارتون‌های نوستالژیک است که نسل‌های مختلف با آن خاطره دارند و در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ بارها از تلویزیون ایران پخش شده است. استودیو «تری‌تونز»، یکی از قدیمی‌ترین استودیوهای انیمیشن‌سازی، این کارتون را در قالب قسمت‌های کوتاه بین سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۴ تولید کرد. این مجموعه در مجموع شامل سه فصل و ۱۰۴ قسمت بود.

در این داستان، شخصیت اصلی با صدای ایرج رضایی، معاون کلانتری، در نقش یک سگ ظاهر می‌شود که در قسمت‌های ابتدایی داستان در فلوریدا حضور دارد و پس از آن در ایالت‌های دیگری مانند می‌سی‌سی‌پی و تنسی نقش‌آفرینی می‌کند. شخصیت‌های دیگری مانند «ماسکی»، با صدای مینو غزنوی، نیز معاون کلانتر را در ماجراهای مختلف همراهی می‌کنند و به صحنه‌های اکشن و طنز خاص این کارتون، انرژی و جذابیت می‌بخشند.

در ادامه، آثار دیگری نیز با حضور معاون کلانتر ساخته شدند، اما این شخصیت هنوز در ایران بیشتر با همان مجموعه کارتون قدیمی شناخته می‌شود.

کارتون لولک و بولک - Bolek and Lolek

• کشور تولید کننده: لهستان
• شرکت تولیدکننده: استودیو فیلمو ریسونکوف
• سال تولید: ۱۹۶۲

در میان برادران کارتونی محبوب ایرانی‌ها، لولک و بولک جایگاه خاصی دارند؛ دو شخصیت بازیگوشی که در طول ۱۱ فصل و بیش از ۱۷۰ قسمت، با انجام شوخی‌ها و خلق لحظات کمدی، تماشاگران را سرگرم می‌کردند.

برادر بزرگ‌تر، بولک، و برادر کوچک‌تر، لولک، در فاصله سال‌های ۱۹۶۲ تا ۱۹۸۶ در کشور لهستان به شدت محبوب شدند، به طوری که مجسمه‌هایی از آنان در مکان‌هایی مانند شهر بیلسکو-بیاوا ساخته شد و این آثار را می‌توان نمونه‌ای از صادرات فرهنگی این کشور دانست. در کنار این کارتون‌ها، شخصیت‌های دیگری نیز حضور داشتند و پس از مدتی، دختری به نام «تولا» به جمع آن‌ها پیوست، و ماجراهای سه‌نفره این کودکان در دل طبیعت آغاز شد.

در کنار انیمیشن بولک و لولک، یک انیمیشن لهستانی دیگر نیز در آن دوران از تلویزیون ایران پخش می‌شد که داستان سگی به نام «رکسیو» (Reksio) را روایت می‌کرد؛ اثری که از نظر بصری شباهت زیادی به لولک و بولک داشت، و این شباهت به دلیل مشترک بودن استودیوی سازنده هر دو اثر بود.

کارتون ماجراهای تنسی تاکسیدو و چاملی - Tennessee Tuxedo and His Tales

• کشور تولیدکننده: ایالات متحده آمریکا
• تولیدکننده: Total Television
• سال ساخت: ۱۹۶۳

این انیمیشن قدیمی داستان پنگوئنی به نام تنسی تاکسیدو و یک گراز دریایی به نام چاملی را روایت می‌کند که در کنار سایر حیوانات در باغ وحش مگاپلیس زندگی می‌کردند. اما این دو همواره در جست‌وجوی ماجراجویی بودند و آرامش نداشتند؛ هر بار با فرار از باغ وحش، ماجراهای جذابی را رقم می‌زدند. زمانی که اوضاع به بن‌بست می‌رسید و راه حلی نبود، به سراغ فردی به نام «آقای ووپی» می‌رفتند؛ پروفسوری که راه‌حل تمامی مشکلات را می‌دانست و با راهنمایی‌های خود، این پنگوئن و گراز دریایی را یاری می‌داد.

ماجراهای تنسی تاکسیدو یکی از کارتون‌های نوستالژیک است که در دهه‌های مختلف در تلویزیون ایران پخش شده است. این مجموعه با دوبله‌های بسیار خوب همراه بود، به‌طوری که شخصیت پنگوئن داستان، که نام خود را از پاپیونش گرفته بود (تاکسیدو به‌معنای نوعی پوشش رسمی همراه با پاپیون است)، توسط مهدی آژیر و ظفر گرایی دوبله شده بود. همچنین شهروز ملک‌آرایی با صدای منحصر به فرد خود، وظیفه دوبله شخصیت آقای ووپی را بر عهده داشت.

کارتون پلنگ صورتی - Pink Panther

• کشور تولید کننده: ایالات متحده آمریکا
• شرکت تولیدکننده: DePatie–Freleng Enterprises
• سال ساخت: ۱۹۶۴

اولین اثر با عنوان «پلنگ صورتی»، فیلمی در سال ۱۹۶۳ بود که داستان آن حول الماس صورتی رنگی به همین نام می‌چرخید. در این فیلم، پیتر سلرز نقش «بازرس کلوزو» را بر عهده داشت و ماجرای این الماس و دزدی‌های مرتبط با آن را روایت می‌کرد. این فیلم برای اولین بار در تیتراژهایش، با شخصیت «پلنگ صورتی» آشنا شدیم، که در قالب حیوانی انیمیشنی ظاهر می‌شد و واکنش‌هایی نسبت به اسامی و رویدادهای فیلم نشان می‌داد.

بازخورد مثبت مخاطبان نسبت به این شخصیت منجر شد تا یک سال پس از آن، یک انیمیشن کوتاه بر اساس آن ساخته شود. در نتیجه، پلنگ صورتی با قسمت اول از مجموعه انیمیشن‌های خود با نام The Pink Phink، نه تنها توانست توجه زیادی را جلب کند بلکه جایزه اسکار بهترین انیمیشن کوتاه را نیز کسب کرد. در همان قسمت اولیه، با شخصیت دیگری به نام «مرد کوچک» (The Little Man) آشنا می‌شویم؛ فردی سبیل‌دار و عصبانی با دماغی بزرگ که بعدها در قسمت‌های مختلف این مجموعه حضور پیدا کرد و بارها و بارها باعث مشکلاتی برای پلنگ صورتی شد.

کودکان ایرانی در دهه‌های مختلف خاطرات زیادی با شخصیت پلنگ صورتی دارند و این مجموعه توانسته است در طول سال‌ها نظر بزرگسالان را نیز جلب کند. این اثر، علاوه بر جذابیت داستان، با موسیقی شنیدنی اثر هنرمند مانچینی، به عنوان یک اثر هنری ماندگار در ذهن‌ها باقی مانده است.

کارتون پروفسور بالتازار

• کشور تولیدکننده: کرواسی
• شرکت‌های تولیدکننده: Zagreb Film و Windrose Film
• سال ساخت: ۱۹۶۷

احتمالاً کسی کارتون پروفسور بالتازار را دیده و فراموش نکرده است؛ یکی از آن کارتون‌های قدیمی و منحصر به فرد که همه جزئیاتش حالت عجیبی و غریبی داشت. از شخصیت اصلی که پروفسوری کوتاه‌قد با ریش بلند و سر کم‌مو بود، گرفته تا جلوه‌های صوتی و تصویری آن که بسیار پرجنب و جوش و شلوغ بودند و فضایی خاص و جالب را برای این اثر رقم می‌زدند.

در هر قسمت از مجموعه پروفسور بالتازار، شاهد اختراع و کشف چیزهای جدیدی بودیم. پس از حرکت دادن اهرم‌ها و راه‌اندازی ماشین‌های پیچیده، او به نتایج شگفت‌انگیزی دست می‌داد. روایتگر مجموعه، مرحوم امیرهوشنگ، با صدای دلنشین خود، قسمت‌ها را جذاب‌تر و تماشایی‌تر می‌کرد.

زلاتکو گرگیچ، خالق این مجموعه و فردی که به دستاوردهای زیادی رسیده بود، در سال ۱۹۷۹ برای ساخت انیمیشن کوتاه Dream Doll نامزد جایزه اسکار شد. او با مجموعه پروفسور بالتازار نشان داد که چه کارهای هوشمندانه‌ای می‌توان انجام داد، و تا سال‌ها پس از پخش این مجموعه، اصطلاح "پروفسور بالتازار" برای اشاره به افرادی که قصد انجام کارهای هوشمندانه داشتند، رایج شد، هرچند غالباً به صورت کنایه‌آمیز و طنزآمیز به کار می‌رفت.

کارتون سفرهای گالیور - ماجراجویی‌های گالیور

• مبدا کشور: ایالات متحده آمریکا
• شرکت تولیدکننده: هانا باربرا پروداکشنز
• سال ساخت: ۱۹۶۸

رمان سفرهای گالیور اثر جاناتان سوییفت در زمان خود واکنش‌های گسترده‌ای برانگیخت و نویسنده توانست با قرار دادن شخصیت اصلی در مواجهه با آدم‌کوچولوها (و در بخش‌هایی دیگر، با موجوداتی دیگر مانند غول‌ها) داستانی جذاب و سرگرم‌کننده خلق کند. در سال ۱۹۶۸، شرکت هانا باربرا نیز نسخه کارتونی این رمان را ساخته و در زمان پخش آن در ایران، مخاطبان فراوانی را جذب کرد.

علاوه بر ماجراهای جذاب گالیور و سگ او، «تگ»، در کنار لیلی‌پوتی‌های کوچک، نباید از هنر دوبله این مجموعه غافل شد. در این اثر، شهاب عسگری نقش گالیور را ایفا می‌کرد و شهروز ملک‌آرایی، که در ایران با نام «لیچ» شناخته می‌شد، نقش کاپیتان لینچ را بر عهده داشت. مینو غزنوی نیز صدای «فلرتیشیا» را بر عهده داشت. اما یکی از نکات برجسته در دو صدای بی‌نظیر استاد اکبر منانی برای شخصیت منفی «گلام» بود. او جمله معروف «من می‌دونم...» را برای این شخصیت به گونه‌ای جذاب و خاص ادا می‌کرد که تا سال‌ها در ادبیات عامه جای خود را حفظ کرد. این دو که الهام گرفته از نحوه صحبت‌های یک فرد نیازمند بود، نمونه‌ای بارز از هنر و خلاقیت در دوبله ایران است.