صرافی‌های غیرمتمرکز: امنیت، سرعت و کنترل کامل دارایی‌ها
صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) در دنیای ارز دیجیتال؛ راهکاری امن، سریع و کنترل کامل بر دارایی‌ها
صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) با فناوری بلاک‌چین، امنیت، کنترل کامل دارایی‌ها و سرعت بالا را برای کاربران فراهم می‌کنند، بدون نیاز به واسطه مرکزی.
ترید رمزارز تنها محدود به صرافی‌های متمرکز مانند بایننس، جمینی و کوین‌بیس نیست و در بستر صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) نیز امکان‌پذیر است. صرافی‌های غیرمتمرکز، پلتفرم‌هایی هستند که بر پایه فناوری بلاک‌چین و بدون نیاز به واسطه مرکزی عمل می‌کنند. این نوع صرافی‌ها به کاربران امکان می‌دهند به صورت مستقیم و بدون دخالت نهادهای مرکزی، دارایی‌های دیجیتال خود را مبادله کنند.
در حالی که صرافی‌های متمرکز معمولاً رابط کاربری ساده و نقدینگی بالا را فراهم می‌آورند، DEXها با مزایای امنیتی و حریم خصوصی بیشتر، در حال افزایش محبوبیت هستند. این پلتفرم‌ها با استفاده از قراردادهای هوشمند، فرآیند تبادل را به صورت شفاف و بدون نیاز به واسطه مدیریت می‌کنند.
در نتیجه، رشد استفاده از DEXها نشان‌دهنده تمایل بازار به سمت رمزارزهای غیرمتمرکز و کنترل بیشتر بر دارایی‌های دیجیتال است. با توجه به پیچیدگی‌های فنی و فرصت‌های جدید، این نوع صرافی‌ها در آینده نقش مهمی در توسعه بازار رمزارزها خواهند داشت.
صرافی غیرمتمرکز چیست؟
صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) بازارهای همتا به همتا هستند که در آن کاربران می‌توانند دارایی‌های رمزارزی خود را مستقیماً و بدون واسطه با یکدیگر معامله کنند. در این نوع پلتفرم‌ها، هیچ نهاد مرکزی مسئول نگهداری یا انتقال دارایی‌ها نیست و کاربران کنترل کامل کلیدهای خصوصی کیف پول‌های خود را در اختیار دارند.
بر خلاف صرافی‌های متمرکز (CEX)، که در آنها دارایی‌ها در حساب‌های شخصی صرافی نگهداری می‌شود و کاربر نقش واسطه را ایفا می‌کند، DEXها ساختاری غیرمستقیم و بدون نگهداری دارند. این ویژگی، امنیت دارایی‌ها و حاکمیت کاربر را افزایش می‌دهد و از تمرکزگرایی در اکوسیستم رمزارزها جلوگیری می‌کند.
با وجود این، جامعه کریپتو عمدتاً برای انجام معاملات در صرافی‌های متمرکز تکیه دارد که مانع از تحقق کامل تمرکززدایی در این حوزه شده است. در نتیجه، DEXها با هدف کاهش ریسک‌های سیستماتیک و تمرکزگرایی در فضای کریپتو توسعه یافته‌اند و بر بستر بلاک‌چین فعالیت می‌کنند، که تجربه Web3 را برای کاربران فراهم می‌آورد؛ تجربه‌ای که در صرافی‌های متمرکز به آن دسترسی نیست.
برخی از DEXها، مالکیت توکن‌ها را بین اعضای جامعه توزیع می‌کنند و از ساختار DAO (سازمان خودگردان غیرمتمرکز) بهره می‌برند. این ساختار امکان رأی‌گیری و تصمیم‌گیری جمعی درباره موارد مهمی مانند تخصیص بودجه و بهبود پروتکل را برای دارندگان توکن فراهم می‌کند.
تاریخچه اولین DEX به سال ۲۰۱۴ بازمی‌گردد؛ یعنی زمانی که Counterparty DEX بر بستر بلاک‌چین بیت‌کوین راه‌اندازی شد. این پلتفرم چندان مورد توجه قرار نگرفت و به مرور از رده خارج شد. در سال ۲۰۱۷، IDEX به عنوان اولین نسل از DEXهای بر بستر اتریوم معرفی شد و الگویی مشابه با Counterparty ارائه داد. در سال بعد، Bancor و Uniswap وارد میدان شدند و از آن زمان به بعد، توسعه‌دهندگان تعداد زیادی DEX دیگر را راه‌اندازی کرده‌اند.
در سال ۲۰۲۲، بیش از ۲۰۰ DEX فعال بودند که Uniswap نسخه ۳ (یونی‌سواب v3) بزرگ‌ترین سهم بازار را بر اساس حجم معاملات داشت. بر اساس آمار CoinGecko، میلیون‌ها کاربر ماهانه از این پلتفرم‌ها بازدید می‌کنند. حجم معاملات ۲۴ ساعته در DEXها در آن زمان بیش از ۳ میلیارد دلار بود، در حالی که حجم معاملات در صرافی‌های متمرکز در همان مدت زمان به بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار می‌رسید.
نحوه عملکرد صرافی‌های غیرمتمرکز
در دنیای رمزارزها، طراحی‌های مختلفی برای صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) وجود دارد، اما محبوب‌ترین و رایج‌ترین آنها سیستم AMM (ساز و کار بازار خودکار) است. در این راهنما، نحوه عملکرد این نوع DEXهای مبتنی بر AMM تشریح می‌شود.
پیش از آنکه به تعریف AMM بپردازیم، لازم است نگاهی به نحوه فعالیت بازارسازی در صرافی‌های متمرکز بیندازیم. در این بستر، شرکت‌های مرکزی یا نهادهای بازارساز نقش حیاتی در تامین نقدینگی دارند. این نهادها، که معمولاً سرمایه‌گذاران با حجم معاملات بالا هستند، با ایجاد بازار، به تامین نقدینگی برای صرافی کمک می‌کنند. آنها معمولا در طرف مقابل معاملات قرار دارند و آماده خرید یا فروش دارایی‌های رمزارزی هستند. در صورت نبود خریداران یا فروشندگان طبیعی، این بازارسازان به صورت داخلی و متقابل، دارایی‌های دیجیتال را خرید و فروش می‌کنند. سود این نهادها از تفاوت قیمت خرید و فروش، یعنی اسپرد (bid-ask spread)، تامین می‌شود. شرکت‌هایی مانند Galaxy Digital، Alameda Research، HedgeTech، Woorton، B2C2 و Jump Liquidity نمونه‌هایی از بازارسازان فعال در بازار رمزارز هستند.
مفهوم نقدینگی، میزان سرعت و آسانی خرید یا فروش دارایی رمزارزی بدون تاثیر بر قیمت بازار است. بنابراین، در صرافی‌هایی با نقدینگی بالا، معاملات سریع‌تر و با کمترین تاثیر بر قیمت انجام می‌شود و معامله‌گران می‌توانند قیمت‌های مطلوب‌تری برای خرید یا فروش دریافت کنند.
در مقابل، بازارسازی در DEXها متفاوت است. در این نوع صرافی‌ها، سه عامل اصلی نقش دارند:
پروتکل سازنده بازار خودکار
پروتکل‌های AMM (Automated Market Maker) نوعی قرارداد هوشمند هستند که قیمت‌گذاری بین دو یا چند دارایی را بر عهده دارند. این قراردادهای هوشمند، کدهای خوداجرایی هستند که در بستر بلاک‌چین فعالیت می‌کنند و نقش مهمی در مدیریت فعالیت‌های معاملاتی کاربران در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) ایفا می‌کنند. بر اساس فعالیت‌های معاملاتی در استخرهای نقدینگی، این پروتکل‌ها نرخ تبادل ارزهای دیجیتال را تعیین می‌کنند، به گونه‌ای که بدون نیاز به دفتر سفارشات، قیمت‌ها به صورت خودکار و در زمان واقعی تنظیم می‌شوند.
استخر نقدینگی
استخر نقدینگی مجموعه‌ای از دارایی‌های دیجیتال است که در قالب قرارداد هوشمند قفل شده‌اند. سیستم‌های خودکار بازارساز (AMM) از این استخرها برای تسهیل معاملات دارایی‌های دیجیتال به صورت غیرمتمرکز و خودکار بهره می‌برند. در فرآیند خرید دارایی دیجیتال از صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)، معامله به صورت مستقیم با موجودی استخر انجام می‌شود و نیاز به وجود فروشنده جداگانه نیست. تنها شرط لازم برای انجام معامله، کافی بودن حجم نقدینگی در استخر است.
عرضه‌کنندگان نقدینگی
عرضه‌کنندگان نقدینگی (LPها) فعالان بازار هستند که با واریز دارایی‌های رمزارزی خود به استخرهای نقدینگی، نقش مهمی در تسهیل معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز (دکس) ایفا می‌کنند. در ازای این خدمت، آنها بخشی از کارمزدهای معاملات انجام شده در دکس را دریافت می‌کنند و توکن‌های LP را به عنوان نماینده سهم خود در استخر دریافت می‌نمایند. سود این عرضه‌کنندگان با افزایش میزان رمزارز واریزی و حجم معاملات در استخر، افزایش می‌یابد. هر فردی می‌تواند با واریز دارایی‌های رمزارزی خود، به عنوان عرضه‌کننده نقدینگی در این فرآیند مشارکت کند.
نحوه خرید رمزارز در صرافی‌های غیرمتمرکز
خرید رمزارز از صرافی‌های غیرمتمرکز (دکس) فرآیندی سریع و بدون نیاز به ثبت‌نام است، چرا که احراز هویت (KYC) در این پلتفرم‌ها لازم نیست.
برای استفاده از دکس، باید کیف‌پول دیجیتال پشتیبانی‌شده توسط آن پلتفرم را داشته باشید. به عنوان مثال، صرافی‌های مبتنی بر اتریوم (اتروم) معمولاً از MetaMask پشتیبانی می‌کنند. همچنین، کیف‌پول باید دارایی رمزارزی مورد نیاز برای خرید را در اختیار داشته باشد؛ برای نمونه، می‌توانید از ETH برای خرید DAI استفاده کنید. در صورت استفاده از صرافی مبتنی بر اتریوم، مطمئن شوید که موجودی ETH کافی برای پرداخت کارمزد تراکنش دارید.
در ادامه، روند گام‌به‌گام خرید رمزارز در دکس آورده شده است: ابتدا وب‌سایت دکس موردنظر را در مرورگر خود باز کنید، سپس گزینه «راه‌اندازی اپلیکیشن» (Launch App) را انتخاب کنید. پس از آن، کیف‌پول خود را انتخاب و به پلتفرم متصل کنید. پس از اتصال، رمزارزهایی که قصد مبادله دارید را انتخاب کنید، و در نهایت تراکنش را تایید و منتظر بمانید تا رمزارزی که خریداری کرده‌اید به کیف‌پول شما واریز شود.
بهترین صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال
توسعه و بروزرسانی پلتفرم تبادل رمزارز یونی‌سواپ
یونی‌سواپ (Uniswap) یک صرافی غیرمتمرکز مبتنی بر شبکه اتریوم است که از مکانیزم بازارساز خودکار (AMM) بهره می‌برد. این پلتفرم امکان معامله توکن‌های استاندارد ERC-20 را برای تمامی کاربران فراهم می‌کند. در ساختار این پروتکل، توکن حاکمیتی به نام یونی (UNI) وجود دارد که نقش کلیدی در مدیریت و تصمیم‌گیری‌های جامعه کاربران ایفا می‌کند. بدین ترتیب، یونی‌سواپ با فراهم کردن امکان مالکیت و اداره جامعه، نقش مهمی در توسعه و ثبات اکوسیستم اتریوم ایفا می‌کند.
منحنی
Curve فاینانس (Curve Finance) یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) تخصصی در حوزه استیبل‌کوین‌ها است که بر بستر اتریوم و چند بلاک‌چین دیگر فعالیت می‌کند. این پلتفرم از مکانیزم Market Maker خودکار (AMM) برای مدیریت نقدینگی بهره می‌برد و امکان انجام معاملات سریع و کم‌کارمزد را فراهم می‌سازد.
توکن داخلی این پروژه، CRV، نقش مهمی در اکوسیستم Curve دارد. دارندگان CRV می‌توانند در فرآیندهای تصمیم‌گیری مربوط به DAO (سازمان خودمختار غیرمتمرکز) شرکت کنند و با رأی‌دادن به پیشنهادهای مختلف، در جهت توسعه و بهبود پلتفرم نقش داشته باشند. همچنین، کاربران می‌توانند CRV را استیک کرده و از طریق آن، بخشی از کارمزدهای معاملات را کسب کنند و انگیزه بیشتری برای ارائه نقدینگی به وجود آورند.
توازن در عرضه و تقاضا در بازارهای جهانی
بالانسر (Balancer) یک دی‌اکس مبتنی بر AMM (Automated Market Maker) است که بر بستر اتریوم فعالیت می‌کند و امکان تبادل توکن‌های ERC-20 را برای کاربران فراهم می‌سازد. توکن حاکمیتی BAL (بالانس) به دارندگان خود این امکان را می‌دهد که در فرآیندهای تصمیم‌گیری مرتبط با پروتکل مشارکت کرده و نظرات خود را در تعیین سیاست‌ها و توسعه‌های آینده اعلام کنند.
بنگور، پلتفرم تبادل ارزهای دیجیتال بدون واسطه
بنگور (Bancor) یکی از صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر مکانیزم AMM (اتوماتیک مارکت میکر) است که بر بستر اتریوم فعالیت می‌کند و امکان معامله سریع و آسان توکن‌ها را فراهم می‌سازد. این پلتفرم تحت نظارت DAO بنگور اداره می‌شود و توکن اختصاصی آن، BNT، نقش کلیدی در تأمین نقدینگی و حمایت از استخرهای معاملاتی دارد. بنگور با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، تلاش می‌کند تا فرآیند معامله توکن‌ها را به صورت خودکار و بدون نیاز به واسطه تسهیل کند.
پلتفرم معاملاتی بر پایه دیفای و توکن‌های غیرمتمرکز
پنکیک‌سواپ (PancakeSwap) یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) بر بستر بایننس اسمارت چین (BNB Smart Chain) است که از مدل سازنده بازار خودکار (AMM) بهره می‌برد. این پلتفرم امکان معامله هر توکن BEP-20 در شبکه بایننس را با کارمزهای پایین فراهم می‌کند و تامین‌کنندگان نقدینگی با توکن بومی این پروتکل، کت‌کین (CAKE)، انگیزه می‌گیرند.
یکی از ویژگی‌های مهم پنکیک‌سواپ، کنترل کامل کاربران بر دارایی‌های خود است؛ زیرا کاربران کلیدهای خصوصی خود را در اختیار دارند و نیازی به انتقال دارایی‌ها به صرافی‌های متمرکز نیستند. این امر، امنیت دارایی‌ها در کیف پول فردی را تضمین می‌کند، به‌خصوص در مقابل ریسک‌هایی که در صرافی‌های متمرکز ممکن است رخ دهد، مانند سرقت یا هک.
پلتفرم‌های غیرمتمرکز مانند پنکیک‌سواپ، بدون نیاز به ثبت‌نام و فرآیند KYC، امکان استفاده سریع و آسان را برای کاربران فراهم می‌کنند. تنها کافی است کیف پول سازگار با وب 3 (Web3) را وصل کرده و شروع به معامله کرد. این در حالی است که در صرافی‌های متمرکز، معمولاً پس از ثبت‌نام و تایید هویت، چند روز انتظار لازم است.
در عین حال، استفاده از DEXها با ریسک‌هایی همراه است. احتمال وجود باگ در قراردادهای هوشمند، می‌تواند در صورت کشف حفره‌های امنیتی، منجر به حملات سایبری و سرقت دارایی‌ها شود. همچنین، در صورت ازدحام شبکه بایننس، کارمزد تراکنش‌ها به شدت افزایش می‌یابد و کاربران ناچار به پرداخت هزینه‌های بالاتر هستند.
محدودیت‌هایی مانند کمبود نقدینگی نیز ممکن است در برخی DEXها وجود داشته باشد، به‌ویژه اگر پلتفرم محبوب نباشد. علاوه بر این، در برخی موارد، سطحی از تمرکز در مدیریت قراردادهای هوشمند باقی می‌ماند، که این امر ممکن است به کاهش درجهی تمرکززدایی منجر شود.
در مجموع، پنکیک‌سواپ با فراهم کردن تجربه وب 3 و فرآیند ساده، یکی از گزینه‌های محبوب در بازار دیفای است، اما کاربران باید همواره ریسک‌های مربوط به امنیت و کارایی را در نظر داشته باشند.
منبع: کریپتو.نیوز
