آینده بلاکچین با لایه‌دو؛ سرعت، کاهش هزینه و توسعه
آینده بلاکچین: نقش حیاتی لایه‌دو در افزایش سرعت، کاهش هزینه‌ها و توسعه اکوسیستم رمزارز
آینده بلاکچین با لایه‌دو، افزایش سرعت، کاهش هزینه و توسعه اکوسیستم رمزارز را رقم می‌زند. آموزشی از این فرایند را بخوانیم
در ساختار بلاکچین، سه لایه اصلی وجود دارد که تمرکز بر حفظ امنیت، تضمین تداوم عملکرد و فراهم کردن امکان مشارکت همگانی در فرآیندهای شبکه، از جمله ویژگی‌های کلیدی آن‌ها محسوب می‌شود.
با این حال، همزمانی تعداد زیادی کاربر در یک بلاکچین، منجر به کاهش سرعت تراکنش‌ها و افزایش ازدحام می‌شود. در این نقطه، فناوری لایه-۲ وارد میدان می‌شود که می‌توان آن را نسخه ارتقاء یافته لایه-۱ دانست. لایه-۲ با بهبود مقیاس‌پذیری، افزایش سرعت و کاهش ازدحام، در عین حفظ امنیت و مدیریت متمرکز، کارایی شبکه‌های بلاکچین را بهبود می‌بخشد.
در این مقاله، به بررسی مفهوم لایه-۲ در بلاکچین، ساختارهای مختلف لایه‌ها و تفاوت‌های کلیدی بین بلاک‌چین‌های لایه-۱ و لایه-۲ خواهیم پرداخت.
لایه دوم بلاکچین چیست؟
در حوزه رمزارز، لایه دوم (Layer-2) پس از لایه اول (Layer-1) توسعه یافته است و بر بستر آن ساخته شده تا عملکرد و مقیاس‌پذیری شبکه‌های پایه را بهبود بخشد. چالش اصلی در پروتکل‌های لایه اول، هزینه‌های بالای تراکنش و سرعت پایین آن‌ها، به‌ویژه در بازارهای نوسانی و زمان اوج مصرف است. راهکارهای لایه دوم شامل زنجیره‌های جانبی (sidechains)، کانال‌های وضعیت (state channels) و rollups است که هدف آن‌ها افزایش سرعت تراکنش‌ها و کاهش هزینه‌ها در شبکه‌های پایه است. این فناوری‌ها نقش مهمی در توسعه و بهبود کارایی بلاک‌چین‌های عمومی ایفا می‌کنند و به کاربران امکان می‌دهند در شرایط بازار پرنوسان، تراکنش‌های سریع‌تر و ارزان‌تری انجام دهند.
درک ساختار لایه‌های بلاکچین
لایه-1 (L1)، که به عنوان لایه پایه شبکه بلاکچین شناخته می‌شود، وظایف اصلی شامل مکانیزم‌های توافق، مانند اثبات سهام در اتریوم (اتریوم) و اثبات کار در بیت‌کوین (Bitcoin)، و تسویه تراکنش‌ها را بر عهده دارد. هرچند تمرکز بر تمرکززدایی و امنیت، یکی از اصول کلیدی این لایه‌ها است، اما محدودیت‌هایی مانند سرعت پایین تراکنش‌ها و هزینه‌های بالا گاهی اوقات مشکلاتی را برای شبکه‌های لایه-۱ ایجاد می‌کند.
در پاسخ به این چالش‌ها، بلاک‌چین‌های لایه-۲ (L2) بر روی لایه-۱ ساخته شده‌اند. این فناوری‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌هایی مانند رول‌آپ‌ها، سایدچین‌ها و کانال‌های وضعیت، بار تراکنش‌ها را کاهش داده و امکان انجام تراکنش‌های سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر را بدون کاهش سطح امنیت فراهم می‌آورند.
اگرچه بلاک‌چین‌های لایه-۲ دستاوردهای قابل توجهی در حل مشکلات لایه-۱ و بهبود اکوسیستم کلی بلاکچین داشته‌اند، اما هنوز نیازمند بهبودهای بیشتری در زمینه‌های همکاری‌پذیری، تجربه کاربری و ویژگی‌های خاص برنامه‌ها هستند. در این حوزه، لایه-۳ (L3) نقش مهمی ایفا می‌کند.
بلاک‌چین‌های لایه-۳، با تمرکز بر توسعه پروتکل‌های اختصاصی برای حوزه‌های وب۳ مانند NFT، دیفای و بازی‌های دیجیتال، امکان برقراری ارتباط بین زنجیره‌ای (cross-chain) را فراهم می‌کنند. این فناوری به کاربران امکان می‌دهد تا همزمان به چندین بلاکچین دسترسی داشته باشند، که این امر موجب افزایش دسترسی‌پذیری و همکاری‌پذیری در اکوسیستم می‌شود.
ترکیب این سه لایه، یک ساختار کامل و منسجم را ایجاد می‌کند که آینده بلاکچین را از نظر مقیاس‌پذیری، امنیت و دسترسی تضمین می‌کند.
مقایسه فناوری‌های لایه‌یک و لایه‌دو در بلاکچین
در دنیای بلاکچین، تفاوت اصلی میان لایه-۱ و لایه-۲ در وظایف و عملکردهای آن‌ها در اکوسیستم بلاکچین است. بلاک‌چین‌های لایه-۱، مانند بیت‌کوین و اتریوم، بر اساس مکانیزم‌های اجماع و استقلال کامل عمل می‌کنند و وظیفه ثبت و تایید تراکنش‌ها را به صورت مستقیم بر عهده دارند. این بلاکچینها در شرایط نرمال، امنیت بالا و کنترل کامل بر شبکه را فراهم می‌کنند، اما در مواقع نوسانات شدید بازار، با مشکلات مقیاس‌پذیری جدی مواجه می‌شوند که منجر به افزایش کارمزدها و کندی تایید تراکنش‌ها می‌شود.
در مقابل، بلاک‌چین‌های لایه-۲ بر روی پروتکل‌های لایه-۱ توسعه یافته‌اند و هدف اصلی آن‌ها بهبود مقیاس‌پذیری و کارایی شبکه‌های لایه-۱ است. این فناوری‌ها با استفاده از تکنیک‌هایی مانند ترکیب چند تراکنش در یک و انجام تراکنش‌ها خارج از زنجیره (off-chain)، میزان بار روی پروتکل اصلی را کاهش می‌دهند و فرآیند تایید تراکنش‌ها را تسهیل می‌کنند.
از جمله راه‌حل‌های لایه-۲ می‌توان به رول‌آپ‌ها (Rollups)، کانال‌های وضعیت (state channels) و زنجیره‌های جانبی (sidechains) اشاره کرد که هر کدام در کنار هم، سرعت تراکنش‌ها را افزایش و هزینه‌ها را کاهش می‌دهند و ترافیک شبکه‌های لایه-۱ را کم می‌کنند.
در نهایت، این دو لایه در کنار هم، یک سیستم کارآمد و مقیاس‌پذیر را شکل می‌دهند؛ لایه-۱ با ارائه امنیت و اجماع غیرمتمرکز، پایه‌های استوار را بنا می‌کند، در حالی که لایه-۲ با ارتقای مقیاس‌پذیری و بهبود تجربه کاربری، امکان استفاده گسترده‌تر از فناوری بلاکچین در حوزه‌هایی مانند بازی‌های دیجیتال و دیفای (DeFi) را فراهم می‌آورند.
لیست شبکه‌های لایه دوم بلاکچین
در حال حاضر بیش از ۱۰۰ لایه۲ بلاکچین فعال در اکوسیستم رمزارزها وجود دارد که هر روز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود. در این میان، سه پروژه برتر در حوزه لایه۲ به شرح زیر شناخته می‌شوند:
پلی‌گان (POL)؛ رمزارز و ابزار حاکمیتی در اکوسیستم بلاکچین
پلی‌گون (Polygon)، که به عنوان لایه۲ یا همان «سایدچین» نیز شناخته می‌شود، راه‌حلی مقیاس‌پذیر بر بستر بلاکچین اتریوم است. این شبکه به پروژه‌های رمزارزی کمک می‌کند تا با افزایش قابلیت توسعه‌پذیری، انعطاف‌پذیری و استقلال، عملکرد بهتری در بستر اتریوم داشته باشند. توکن بومی پلی‌گون، POL (پیش‌تر با نام مَتیک (MATIC) شناخته می‌شد)، نقش مهمی در مدیریت شبکه و پرداخت کارمزد تراکنش‌ها در این پلتفرم ایفا می‌کند.
انتظار مثبت نسبت به آینده پروژه Optimism (OP)
اوپتیمیزم (Optimism) یک بلاکچین لایه‌دو (Layer-2) است که از فناوری رول‌آپ‌های امیدوارانه ( optimistic rollups) برای ارتقاء مقیاس‌پذیری اکوسیستم اتریوم بهره می‌برد. این پلتفرم مبتنی بر مدل حکمرانی جامعه‌محور طراحی شده است تا منافع بلندمدت را برای اکوسیستم اتریوم تامین کند.
پروتکل رول‌آپ امیدوارانه در مرکز فعالیت‌های اوپتیمیزم قرار دارد و نقش مهمی در کاهش بار شبکه اتریوم ایفا می‌کند. این پروتکل با اجرای تراکنش‌ها خارج از شبکه اصلی و انتشار دوره‌ای داده‌های مربوطه بر روی بلاکچین اتریوم، به بهبود کارایی و کاهش هزینه‌های تراکنش کمک می‌کند. این روش نه تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه امکان توسعه پروژه‌های بیشتری بر بستر اتریوم را فراهم می‌سازد و باعث بهبود عملکرد کلی شبکه می‌شود.
اربیتروم (ARB)
آربیتوم (Arbirtum)، یک بلاکچین لایه دوم است که از فناوری رول‌آپ خوش‌بینانه ( optimistic rollup) برای ذخیره‌سازی داده‌های خارج از زنجیره بهره می‌برد. این فناوری موجب کاهش ترافیک شبکه اتریوم (Ethereum) می‌شود و به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد برنامه‌های وب۳ و قراردادهای هوشمند را با هزینه کمتر و سرعت بالاتر نسبت به استفاده مستقیم از شبکه اتریوم اجرا کنند. این رویکرد به بهبود کارایی و کاهش هزینه‌های تراکنش در اکوسیستم رمزارز کمک می‌کند.
مزایا و چالش‌ها
تا کنون، اهمیت زنجیره‌های لایه‌دوم (Layer-2) در اکوسیستم وب 3 به خوبی مشخص شده است. این فناوری نقش حیاتی در بهبود مقیاس‌پذیری و کاهش هزینه‌های تراکنش‌ها ایفا می‌کند، اما نباید از چالش‌های پیش روی آن غافل شد. در این بخش، به طور مختصر به مزایا و محدودیت‌های زنجیره‌های لایه‌دوم اشاره خواهیم کرد.
مزایای بهره‌مندی
قابلیت توسعه‌پذیری
پردازش تراکنش‌ها به صورت آفلاین در زنجیره‌های لایه دوم (L2) یکی از ویژگی‌های کلیدی این فناوری است که تاثیر مستقیمی بر افزایش مقیاس‌پذیری شبکه دارد. با این روش، ترافیک و ازدحام در زنجیره لایه اول (L1) به طور قابل‌توجهی کاهش یافته و امکان انجام تراکنش‌های سریع‌تر و ارزان‌تر فراهم می‌شود. این توسعه به‌خصوص در شرایطی که شبکه‌های مبتنی بر بلاک‌چین‌های اصلی با مشکل ازدحام مواجه هستند، اهمیت بالایی دارد و می‌تواند نقش مهمی در توسعه و پذیرش گسترده‌تر رمزارزها ایفا کند.
کاهش هزینه‌های معاملاتی
کاربران جدید و پروژه‌های نوپا به دلیل کاهش چشمگیر هزینه‌های تراکنش، تمایل بیشتری به انتقال از وب۲ به وب۳ نشان می‌دهند. این تحول عمدتاً به
معاملات سریع‌تر
در فرآیندهای تراکنش‌های آفلاین، نه تنها هزینه‌ها کاهش می‌یابد، بلکه زمان لازم برای انتقال دارایی‌ها از نقطه A به نقطه B نیز به طور قابل‌توجهی کوتاه‌تر می‌شود. فناوری لایه دوم (L2) بلاکچینها با جمع‌آوری چندین تراکنش در یک بسته، سرعت انجام آن‌ها را افزایش می‌دهد و این امر منجر به بهبود تجربه کاربری می‌شود، در حالی که امنیت شبکه نیز حفظ می‌شود.
چالش‌ها
وابستگی‌های امنیتی
شبکه‌های لایه‌دو (L2) در مقایسه با بلاک‌چین‌های لایه‌یک (Layer-1) از نظر استقلال و سطح امنیت تفاوت‌هایی دارند. هرچند توسعه‌دهندگان بلاکچین در حال رفع آسیب‌پذیری‌ها و نقص‌های موجود در این فناوری‌ها هستند، اما هنوز هم برخی خطرات و نقاط ضعف در شبکه‌های لایه‌دو مشاهده می‌شود که نیازمند بهبود و نظارت مداوم است.
پیچیدگی و پذیرش فناوری
پیاده‌سازی پروژه‌های لایه‌دو (Layer-2) در پروتکل‌های لایه‌یک (Layer-1) نیازمند دانش فنی تخصصی در حوزه زیرساخت‌های بلاک‌چین‌های هر دو لایه است. این موضوع می‌تواند برای بسیاری از کاربران و پروژه‌های نوپا، چالش‌های جدی در فرآیند پذیرش و تطبیق با فناوری لایه‌دو ایجاد کند، زیرا مسیر یادگیری و توسعه در این حوزه ممکن است بسیار پیچیده و زمان‌بر باشد.
مشکلات همکاری‌پذیری سیستم‌ها
عملکرد بالا و سرعت در انجام تراکنش‌ها از مزایای اصلی لایه-۲ بلاکچینها (Layer-2) محسوب می‌شود، اما مشکل ارتباط‌پذیری میان زنجیره‌ها همچنان باقی است. این چالش با معرفی لایه-۳ بلاکچینها (Layer-3) تا حد زیادی برطرف شده است، چرا که این فناوری امکان ارتباط و تعامل بهتر میان زنجیره‌های مختلف را فراهم می‌کند. توضیحات بیشتر در این زمینه در بخش دوم این مقاله ارائه شده است.
آینده فناوری لایه دوم بلاکچینها
در دنیای رمزارز، زنجیره‌های بلوکی لایه-دو (Layer-2) نقش کلیدی در حل مشکلات مقیاس‌پذیری زنجیره‌های لایه-یک مانند بیت‌کوین و اتریوم ایفا خواهند کرد. با رشد روزافزون استفاده از فناوری‌های غیرمتمرکز، نیاز به فناوری بلاک‌چین‌های اقتصادی و کارآمد بیشتر احساس می‌شود و در این راستا، لایه-دوها توانایی مدیریت ترافیک رو به رشد شبکه‌ها را بدون کاهش در امنیت و تمرکز دارند.
همچنین، انتظار می‌رود که همکاری و ارتباط بین زنجیره‌های لایه-یک و لایه-دو بهبود یابد. این توسعه، امکان ایجاد اکوسیستمی یکپارچه را فراهم می‌کند که دسترسی به دارایی‌ها و داده‌ها در سراسر شبکه‌های بلاکچین را تسهیل می‌نماید. در نتیجه، تجربه کاربری در حوزه‌هایی مانند ادغام کیف‌پول‌های رمزارزی، افزایش سرعت تراکنش‌ها و بهبود شاخص‌های عملکرد، ارتقاء خواهد یافت و این امر موجبات پذیرش عمومی بیشتر را فراهم می‌کند.
از سوی دیگر، بخش نوآوری در لایه-دو، شامل فناوری‌هایی مانند رول‌آپ‌ها (rollups) و zk-proofs، همچنان به پیشرفت خود ادامه خواهد داد. شرکت‌های نوپای فعال در حوزه رمزارز نیز بر این فناوری‌ها تکیه خواهند کرد تا راه‌حل‌های جدید ارائه دهند. در آینده، ممکن است راهکارهای لایه-دو بر سایر لایه‌های زنجیره‌بلوک غالب شوند و نقش مهمی در شکل‌گیری اقتصاد غیرمتمرکز ایفا کنند.
منبع: کریپتو.نیوز
