فیلمی حیرت‌انگیز از مار کبرای زهرافکن رینکهالز و سیستم دفاعی آن

به گزارش گزاره۲۴، کبرای رینکهالز (Rinkhals) با نام علمی Hemachatus haemachatus- گونه‌ای از مارهای سمی بومی آفریقای جنوبی و بخش‌هایی از جنوب آفریقا است که به دلیل ویژگی‌های خاص خود، به ویژه قابلیت پاشیدن سم از فاصله دور، مورد توجه محققان قرار دارد. این مار که از خانواده الاپیده (Elapidae) است، از سایر کبراها متمایز می‌شود. در واقع، رینکهالز نه تنها در توانایی پاشیدن سم، بلکه از نظر ویژگی‌های فیزیولوژیکی و رفتاری نیز تفاوت‌های محسوسی با دیگر گونه‌های کبرا دارد.

زیستگاه و ویژگی‌های زیستی

رینکهالز عمدتاً در مناطق نیمه‌خشک، بوته‌زارها، علفزارها و جنگل‌های باز آفریقای جنوبی زندگی می‌کند. برخلاف برخی از کبراهای دیگر که بیشتر در مناطق گرمسیری یافت می‌شوند، این گونه در ارتفاعات و مناطقی با دماهای پایین‌تر نیز زنده می‌ماند. رینکهالز از نظر ظاهری، بدن تیره یا خاکستری مایل به سیاه با نوارهای عرضی روشن دارد که ظاهرش را به کبراهای معمولی نزدیک می‌کند، اما ساختار بدنی خاص خود را دارد. طول این مار معمولاً به ۱٫۲ تا ۱٫۵ متر می‌رسد، اما برخی از نمونه‌ها ممکن است تا ۲ متر نیز رشد کنند.

رفتار و مکانیسم‌های دفاعی

کبرای رینکهالز به دلیل توانایی خاصش در پاشیدن سم از راه دور شناخته شده است. هنگامی که احساس خطر می‌کند، سر خود را بالا می‌گیرد و قفسه سینه‌اش را مانند دیگر کبراها باز می‌کند. اما ویژگی منحصر به فرد این گونه، توانایی آن در پاشیدن دقیق سم به سوی دشمن است. این مار می‌تواند سم خود را تا فاصله دو متر پرتاب کند و هدف اصلی‌اش معمولاً چشم‌های دشمن است. سم این مار در تماس با چشم‌ها می‌تواند باعث درد شدید، التهاب و حتی کوری موقت شود. با این حال، این مار معمولاً از سم خود به عنوان آخرین راهکار دفاعی استفاده می‌کند و ترجیح می‌دهد از تهدیدات دوری کند.

ترکیب و اثرات سم

سم رینکهالز ترکیبی از نوروتوکسین‌ها و سیتوتوکسین‌هاست که سیستم عصبی و بافت‌های بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اثرات سمی این مار، در صورتی که سم مستقیماً تزریق شود، شامل ضعف عضلانی، سرگیجه، افت فشار خون و در موارد حاد، فلج عضلات تنفسی است. اگرچه نیش این مار می‌تواند کشنده باشد، اما به دلیل رفتار محتاطانه‌ای که دارد، به ندرت انسان‌ها را نیش می‌زند.

تولید مثل و چرخه زندگی

کبرای رینکهالز تخم‌زا نیست و این موضوع یکی دیگر از تفاوت‌های عمده آن با کبراهای معمولی است. این مار زنده‌زا است، به این معنی که نوزادان خود را به صورت زنده به دنیا می‌آورد. جفت‌گیری این مار معمولاً در اواخر بهار انجام می‌شود و ماده‌ها در حدود ۲۰ الی ۳۵ بچه در هر زایمان به دنیا می‌آورند. نوزادان رینکهالز از همان ابتدا با توانایی سم‌پاشی به دنیا می‌آیند و می‌توانند از خود دفاع کنند.

اهمیت بوم‌شناختی و تهدیدات

رینکهالز نقش مهمی در کنترل جمعیت حشرات و حیوانات کوچک، از جمله جوندگان و قورباغه‌ها دارد که به نوبه خود تعادل زیستی اکوسیستم‌های محل زندگی‌اش را حفظ می‌کند. با این حال، این مار در معرض تهدیداتی نظیر تخریب زیستگاه و شکار قرار دارد. تخریب زیستگاه به دلیل کشاورزی، شهرسازی و تغییرات اقلیمی، به کاهش جمعیت این گونه منجر شده است. به علاوه، برخی از افراد محلی به دلیل ترس یا به دلیل ارزش پوست آن، این مار را شکار می‌کنند.

کبرای رینکهالز با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، از جمله توانایی پاشیدن سم، زنده‌زایی و سازگاری با محیط‌های متنوع، یکی از گونه‌های قابل‌توجه مارهای سمی در آفریقاست. این گونه نه تنها از نظر زیست‌شناسی و اکولوژی ارزشمند است، بلکه به عنوان موضوعی جالب برای مطالعات علمی در زمینه سم‌شناسی و رفتارهای دفاعی نیز مطرح است.