۵۵ راز باستانی حل‌شده با هوش مصنوعی
۶ کشف باستانی هیجان‌انگیز با کمک هوش مصنوعی؛ رازهای تاریخ بشر با فناوری‌های نوین حل شد
هوش مصنوعی رازهای باستانی مانند بیابان نازکا، لوح‌های میخی، و آثار وزوو را با تحلیل داده‌های پیچیده کشف و رمزگشایی می‌کند، در کنار روش‌های سنتی.
در حال حاضر، بیشتر افراد هوش مصنوعی را با مدل‌های زبانی مانند چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT) می‌شناسند. اما یادگیری ماشینی فراتر از تولید متن است و در حوزه‌هایی مانند باستان‌شناسی و زبان‌شناسی، به تحلیل داده‌هایی می‌پردازد که توانایی پردازش آن‌ها برای انسان‌ها دشوار است.
بر اساس گزارش فرادید، در سال‌های اخیر شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در این حوزه بوده‌ایم؛ از ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی که توانسته‌اند طومارهای باستانی آسیب‌دیده از فوران کوه وزوو را بازخوانی کنند تا الگوریتم‌هایی که در جست‌وجوی هندسه‌های زمین‌نما در ناحیه نازکا در پرو فعالیت می‌کنند. این فناوری‌ها به حل برخی از معماهای پیچیده تاریخ بشر کمک شایانی کرده‌اند.
در عین حال، برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که وابستگی زیاد به هوش مصنوعی ممکن است منجر به نتایج نادرست و غیرقابل اعتماد شود، اما دیگران آن را ابزاری ارزشمند می‌دانند که می‌تواند کمبودهای شناختی انسان را جبران کند. در ادامه، نمونه‌هایی برجسته از پتانسیل علمی هوش مصنوعی ارائه شده است.
در سال ۲۰۲۴، تیمی از محققان دانشگاه خلیفه در ابوظبی موفق به توسعه یک الگوریتم هوش مصنوعی شدند که قادر است بیابان ربع‌الخالی، یکی از بزرگ‌ترین و بی‌نظیرترین مناطق در شبه‌جزیره عربستان، با مساحت حدود ۲۵۰ هزار مایل مربع، را در جست‌وجوی مکان‌های محتمل برای حفاری بررسی کند. بر اساس نتایج این پژوهش، مشخص شد که یکی از شناخته‌شده‌ترین نقاط این بیابان، ساروق الحدید، در دوران مس‌سنگی محل سکونت بوده است.
این الگوریتم جایگزین مناسبی برای روش‌های سنتی نظرسنجی‌های زمینی است که معمولاً پرهزینه و دشوار هستند، به ویژه در محیط‌های بیابانی دورافتاده، جایی که طوفان‌های شن و تغییر الگوهای تپه‌های شنی می‌توانند تصویربرداری‌های ماهواره‌ای را مختل کنند. فناوری جدید با بهره‌گیری از رادار نفوذی مصنوعی، توانایی عبور از شن و گیاهان را دارد و می‌تواند ساختارهای زیرزمینی را شناسایی و مطالعه کند، بدون نیاز به عملیات‌های فیزیکی در منطقه.
یکی از خطوط نازکای جدید
در سطح بیابان نازکای جنوبی پرو، مجموعه‌ای از هندسه‌های زمین‌نمای پیش‌کلمبی به‌طور اولیه توسط باستان‌شناس پرویی، توریبیس ماجیا زسپی، در سال ۱۹۲۷ کشف شد. از آن زمان، تحقیقات هوایی به شناسایی حدود ۴۳۰ هندسه زمین‌نما منجر شده است، اما اندازه بزرگ بیابان (تقریباً ۴۵۳ کیلومتر مربع) فرآیند نظارت دستی را دشوار ساخته است.
برای غلبه بر این محدودیت‌ها، محققان دانشگاه یاماگاتا، مرکز تحقیقات IBM توماس جِی. واتسون و دانشگاه پاریس، الگوریتمی مبتنی بر هوش مصنوعی توسعه دادند که قادر است هندسه‌هایی را شناسایی کند که ممکن است با روش‌های سنتی قابل تشخیص نباشند. نتایج این تحقیقات که در اواخر سال ۲۰۲۴ منتشر شد، شامل شناسایی ۳۰۳ هندسه زمین‌نما بود، بیشتر آن‌ها تصاویر انسان‌نما و حیواناتی مانند لاما، نهنگ‌های قاتل و حتی مارهای دو سر بودند.
پروفسور انریکه خیمنز، از موسسه زبان‌شناسی آشوری، در این باره می‌گوید.
حماسه گیلگامش، اثری با قدمت حدود چهار هزار سال که روایتی است از ماجراهای حکمران مشهور اوروک، در ابتدا بر لوح‌های میخی در بین‌النهرین ثبت شده است. برای تهیه نسخه‌های دیجیتال و فیزیکی این اثر باستانی، پژوهشگران نیاز داشتند هر خط از این متن قدیمی را رمزگشایی و تحلیل کنند. با این حال، بخش‌هایی از داستان هنوز در هاله‌ای از ابهام و رمز باقی مانده است.
برای رفع این ابهامات، پژوهشگران موسسه زبان‌شناسی آشوری دانشگاه لوئیجی ماکسی میلیان در مونیخ، الگوریتمی طراحی کردند که وظیفه رمزگشایی این متن‌ها را بر عهده دارد و فرآیند را سرعت می‌بخشد. این پروژه که هنوز در مراحل توسعه است، «فرَگمِنتاریوم» نام دارد و تاکنون بخش‌هایی از داستان را شامل می‌شود، از جمله صحنه‌ای که در آن اِنکیدو، دوست گیلگامش، او را از قتل هامبابا، نگهبان جنگل سرو، منصرف می‌کند.
نقش برجسته کم‌عمق سرهای زنانه، که در نمای خارجی معبد بودایی بوروبودور مشاهده می‌شود، متعلق به قرن هشتم تا نهم میلادی است.
در سال ۲۰۲۴، تیمی از محققان دانشگاه ریتسومیکان ژاپن و دانشگاه علم و فناوری پکن، شبکه عصبی‌ای توسعه دادند که قادر است تصویری بزرگ‌نمایی‌شده از یک نقش‌برجسته سنگی قدیمی در معبد بوروبودور در اندونزی ارائه دهد.
این تصویر در حدود ۱۳۴ سال پیش در طول پروژه بازسازی گرفته شده است. به دلیل اینکه محافظان در زمان بازسازی نقش‌برجسته را پوشانده بودند، این تصویر تنها نمای شناخته‌شده از این اثر است. کیفیت پایین عکاسی در قرن نوزدهم، شناسایی این تصویر سیاه‌وسفید را دشوار ساخته بود و برای پژوهشگران هنر آسیای شرقی بی‌فایده به نظر می‌رسید. هوش مصنوعی با استفاده از فناوری «شناسایی لبه نرم» توانست تغییرات جزئی در انحنا را تشخیص دهد، دقت تصویر را افزایش دهد و تصویر دوبعدی را با دقت بالا به مدل سه‌بعدی تبدیل کند.
در ماه مارس ۲۰۲۳، برنت سیلز، استاد علوم کامپیوتر در دانشگاه کنتاکی، در همکاری با نت فریدمن، مدیرعامل GitHub، چالشی به نام وزوو را راه‌اندازی کردند. این مسابقه عمومی با هدف بازسازی مجموعه‌ای از طومارهای باستانی آسیب‌دیده در جریان فوران کوه وزوو در سال ۷۹ میلادی برگزار شد. پس از گذشت تقریبا یک سال، سه نفر برتر که توانسته بودند قسمت‌های قابل‌خواندن طومارها را شناسایی و بازسازی کنند، جوایز بزرگ این رقابت را دریافت کردند.
تمامی شرکت‌کنندگان، که همگی دانش‌آموز بودند، از فناوری‌های هوش مصنوعی و ابزارهای بینایی کامپیوتری برای باز کردن مجازی و مطالعه طومارهای شکننده بهره بردند. پس از تحلیل‌های دقیق‌تر، مشخص شد بخش‌هایی از متن‌های نیمه‌رمزگشایی‌شده، مربوط به یک رساله فلسفی درباره لذت‌های موسیقی و غذا هستند.
تکه‌های استخوانی که اسرار آتش باستانی را در بر دارند
شواهد مربوط به آتش می‌توانند نقش مهمی در درک فرآیندهای تکاملی تمدن‌های پیشاتاریخی ایفا کنند. با این حال، یافتن نشانه‌های آتش، به‌ویژه آتش‌هایی که صدها هزار سال قبل شعله‌ور شده‌اند، با دید مستقیم بسیار دشوار است.
برای مقابله با این مشکل، فیلیپه ناتالیو، باستان‌شناس، سامانه‌ای مبتنی بر هوش مصنوعی توسعه داده است که از نور فرابنفش برای بررسی ابزارهای سنگ چخماق کشف‌شده در دهه ۱۹۷۰ در معدن اورون در شمال‌غربی فلسطین بهره می‌برد. این تکنولوژی به ناتالیو و تیمش کمک کرد تا مکان دقیق این ابزارها را که باید در فاصله زمانی بین ۸۰۰ هزار تا یک میلیون سال قبل قرار داشته باشد، شناسایی کنند.
