جشن آزادی و نوآوری در دنیای مد

هر بهار، پله‌های موزه متروپولیتن نیویورک به محلی تبدیل می‌شوند که در آن مد، هنر و هویت در هم می‌آمیزند و جشن می‌گیرند. مراسم مت گالای ۲۰۲۵ در تاریخ ۵ مه نه تنها یک رویداد خیریه بزرگ برای جمع‌آوری کمک‌های مالی برای مؤسسه کاستوم در موزه بود، بلکه فضایی قدرتمند برای روایت داستان‌های فرهنگی و انتقال پیام‌های عمیق به شمار می‌رفت.

این رویداد به مناسبت نمایشگاه جدید موسسه با عنوان «سوپرفاین: خیاطی سبک سیاه» برگزار شد و پیامی جهانی را منتقل کرد: «لباس می‌تواند ابزاری برای مقاومت، خودبیانگری و بازتعریف هویت باشد». شرکت‌کنندگان از سراسر جهان، از جمله ایرانیانی که در فرهنگ‌شان مد نمادی از معانی عمیق است، مت گالای ۲۰۲۵ را یادآور شدند که چگونه سبک می‌تواند فراتر از مرزها حرکت کند و داستان‌هایی از استقامت و رهایی را روایت کند.

نمایشگاه «سوپرفاین: اثبات انسانیت در شرایط غیرانسانی» به بررسی نقش لباس در شکل‌گیری هویت سیاه‌پوستان در فضای فرهنگی پراکنده در آتلانتیک می‌پردازد. این نمایشگاه، که بر اساس کتاب «بردگان مد: دندیسم سیاه و سبک‌سازی هویت دیاسپورای سیاه» اثر مونیکا میلر در سال ۲۰۰۹ طراحی شده است، لباس‌های پرزرق‌ و برق سیاه‌پوستان را به‌عنوان نمادی زیبایی‌شناختی و سیاسی معرفی می‌کند و نشان می‌دهد چگونه لباس‌ها می‌توانند قدرتی برای بیان و مقاومت باشند.

دایانا راس، اسطوره موسیقی، با لباسی سفید و دنباله‌ای بلند که نیاز به دو نفر برای حمل آن داشت، مگالای ۲۰۲۵ را تسخیر کرد. وقتی درباره بلندای دنباله پرسیدند، با خنده پاسخ داد: «اسم بچه‌ها و نوه‌هام روش است، جا کم بود!» این لحظه نشان‌دهنده شخصیت خاص و شوخ‌طبع او در کنار حضور قدرتمندش در این رویداد بود.

میلر، استاد مطالعات آفریقایی در کالج بارنارد و کیوریتور مهمان این نمایشگاه، دندیسم سیاه را «روشی استراتژیک و ابزاری برای بازاندیشی و بازتصور هویت در بستری متفاوت» می‌نامد. این مفهوم به‌خصوص در دوران برده‌داری، زمانی که سیاه‌پوستان از حق خودمختاری محروم بودند، اهمیت فراوان داشت. آن‌ها از لباس به عنوان وسیله‌ای برای اثبات انسانیت خود در مقابل شرایط غیرانسانی بهره می‌گرفتند.

جنل مونی: آزاد، با یک لمس تند!

جنل مونی با کت‌ و شلوار تام براون که توسط پاول تیزول طراحی شده بود، در فرش قرمز ظاهر شد و وقتی درباره استایلش پرسیدند، پاسخ داد: «آزاد!» و با یک کلمه تند، احساسش را بیان کرد. این استایل بی‌جنسیت و قدرتمند، روح دندیسم سیاه را به نمایش گذاشت و نشان داد که مد می‌تواند بیانیه‌ای برای آزادی باشد.

کد‌ پوشش مراسم امسال «خیاطی برای تو» دعوتی بود به خلاقیت و بازتعریف سبک فردی. این تم با تمرکز بر خیاطی و لباس مردانه برای نخستین‌بار، تمرکز ویژه‌ای بر مد مردانه داشت که از سال 2003 و با عنوان «مردان در دامن» آغاز شده بود. شرکت‌کنندگان با سبک‌های متنوع، از کت‌ و شلوارهای کلاسیک گرفته تا لباس‌های تئاتری و آوانگارد، در فرش قرمز درخشیدند. اما، آنچه بیش از همه توجه را جلب کرد، تم فرعی و ناگفته مراسم بود: «رهایی لباس از قید و بندهای جنسیتی». این موضوع، گفتمانی است که در حال حاضر در جهان درباره آزادی و برابری مطرح می‌شود.

دندیسم سیاه: سفری از اسارت به آزادی

به نقل از میلر، در قرن هجدهم، بردگان سیاه‌پوست در انگلستان اغلب لباس‌های فاخر و زینتی، همراه با زنجیرهای طلا، برنج یا نقره می‌پوشیدند تا ثروت صاحبانشان را نشان دهند. این لباس‌ها که قرار بود آن‌ها را به اشیایی تزئینی تبدیل کند، با خلاقیت و اراده بردگان، به ابزاری برای بیان هویت و مقاومت تبدیل شدند.

تیانا تیلور: هارلم روی شنل زرشکی!

تیانا تیلور، مجری برنامه ووگ، با پوشیدن شنلی زرشکی مارک جیکوبز که عبارت «رز هارلم» روی آن گل‌دوزی شده بود، به آهنگ «رزی در هارلم» سال ۲۰۱۸ اشاره داشت. با این استایل، او قصد داشت اصالت و مد را در هم بیامیزد و نشان دهد که لباس می‌تواند نمادی از هویت و مقاومت باشد.

لباس از شرق تا غرب، نمادی از جایگاه اجتماعی و اعتراض است. یکی از بخش‌های برجسته نمایشگاه، نمایش کت‌های زوت (zoot suits) مربوط به دهه ۱۹۴۰ است. این کت‌ها، همراه با شلوارهای کمربالا و کت‌های گشاد، در دوران جنگ جهانی دوم به دلیل کمبود پارچه و جیره‌بندی، به نمادی از مقاومت و استقلال بدل شدند.

برای مخاطبان ایرانی، این بخش یادآور سنت‌های پارسی در استفاده از لباس برای بیان هویت است. همان‌طور که شال‌های گل‌دوزی‌ شده یا کت‌های خوش‌دوخت در فرهنگ ایرانی نماد جایگاه اجتماعی و غرور فردی بوده‌اند، دندیسم سیاه نیز نشان می‌دهد که لباس فراتر از پارچه است و روایتگر داستان مبارزه و افتخار است.

در بخش انتخاب پوشش، مد در هم‌شکستن مرزهای سنتی و جنسیتی به اوج رسید. نمایشگاه مد ۲۰۲۵ جشنواره‌ای پرشور از مد بی‌جنسیت بود که در آن شرکت‌کنندگان با جسارت، مفاهیم سنتی لباس مردانه و زنانه را زیر سوال بردند. ستارگانی مانند ای‌اسپ راکی و کلمن دومینگو با دامن‌های روان، شنل‌های دراماتیک و تزئینات ظریف ظاهر شدند، نشان دادند که مد می‌تواند مرزهای پیشین را درنوردد.

آندره ۳۰۰۰ با ترکیب پیانوی سیاه‌ و سفید و کیسه زباله به‌عنوان کیف، فضای فرش قرمز را به یک تئاتر کمدی تبدیل کرد. این استایل عجیب و غریب، که در همکاری با برند Burberry OutKast طراحی شده بود، نشان داد که با هنرمندی می‌توان از هر عنصر غیرمنتظره‌ای اثری خلاقانه ساخت.

در این متن، حضور زنان مانند جنل مونی با کت‌وشلوارهای طراحی‌شده، کلاه‌های بزرگ و پاپیون‌های چشم‌نواز، نمادی از قدرت و بی‌جنسیتی بودن را به نمایش گذاشتند. این استایل نه تنها یک انتخاب مدرن بلکه بیانیه‌ای قوی درباره خودمختاری و آزادی فردی بود که با روح دندیسم سیاه و ارزش‌های خودسازی همسو است. پذیرش مد بی‌جنسیت در مت گالا، نمادی جهانی از این سنت است و نشان می‌دهد که لباس می‌تواند زبان مشترکی برای دفاع از برابری و خودبیانگری باشد.

در بخش ستارگان فرش قرمز، از هارلم تا بالیوود، مراسم مت گالا همواره مملو از چهره‌های درخشان است و سال ۲۰۲۵ نیز از این قاعده مستثنی نبود. اما رویداد مهم این دوره، حضور اولین ستارگان آسیای جنوبی، شاهرخ خان و دیلجیت دوسانج، بود. شاهرخ خان، که در هند به «پادشاه خان» شهرت دارد، لباس طراحی شده توسط سب‌یاساچی موکرجی بر تن داشت، در حالی که دیلجیت با لباسی که میراث سیک را نشان می‌داد، ظاهر شد. این حضور نقطه عطفی بود، هرچند برخی طرفداران نسبت به نحوه پوشش و پوشش رسانه‌ای مراسم اعتراض‌هایی ابراز کردند.

مت گالا ۲۰۲۵ فراتر از یک رویداد مد معمولی بود؛ این جشن، نمادی از هویت، استقامت و خلاقیت است که با ارزش‌های ایرانی مانند احترام به فرهنگ و اصالت هم‌راستا است. در ایران، جایی که هنر، شعر و صنایع دستی بخش جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره‌اند، تمرکز این رویداد بر لباس به عنوان روایتگر داستان، احساس عمیقی بر جای می‌گذارد. چه الگوهای پیچیده قالی‌های پارسی و چه ظرافت‌های کت‌های سنتی، نشان می‌دهد که سبک، تاریخ و معنا در هر قطعه نهفته است.

همچنین، در این رویداد یک مهمان ایرانی نیز حضور داشت. یارا شهیدی، بازیگر و مدل ۲۵ ساله ایرانی، با کت‌وشلوار برند «فیر اف گاد» (FEAR OF GOD) و پالتویی پوست سیاه بر روی آن وارد شد. یارا که سفیر برند کارتیه نیز است، فرزند عکاس مشهور افشین شهیدی است، کسی که در عکاسی پاپاراتزی و به عنوان عکاس شخصی پرنس، ستاره راک معروف، شناخته می‌شود.

مد پلی است میان فرهنگ‌ها

نمایشگاه «سوپرفاین» و فرش قرمز مراسم مت گالا نشان دادند که مد تنها به زیبایی محدود نمی‌شود، بلکه نمادی از قدرت و فرصت‌ها است. جنبش دندیسم سیاه، با ریشه‌های مقاومت و مبارزه، شباهت‌هایی با تاریخ ایران در استفاده از لباس برای ابراز هویت و مقاومت در برابر محدودیت‌ها دارد.

وقتی ستارگانی مانند شاهرخ خان و دیلجیت دوسانج فرهنگ‌های خود را در معرض دید قرار دادند، یادآوری کردند که مد پلی است میان قاره‌ها که همه را دعوت می‌کند تا داستان‌های خود را بیان کنند. در جهانی که اغلب دچار تفرقه است، نمایشگاه مت گالا ۲۰۲۵ نگاهی به وحدت از طریق سبک‌ها ارائه داد. از کت‌های زوت دهه ۱۹۴۰ تا استایل‌های بی‌جنسیت امروزی، این رویداد از کسانی تقدیر کرد که جرات داشتند هویت خود را بازتعریف کنند.