همایون شجریان؛ زندگی، آثار و دستاوردهای موسیقی ایرانی
بیوگرافی همایون شجریان: زندگی شخصی، آثار هنری و دستاوردهای موسیقی ایرانی
بیوگرافی همایون شجریان، هنرمند برجسته موسیقی ایرانی، زندگی، آثار، دستاوردها و فعالیت‌های هنری او را بررسی می‌کند.
در این مقاله به بررسی زندگی و آثار همایون شجریان، خواننده و نوازنده برجسته ایرانی، می‌پردازیم. همایون در اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۴ خورشیدی متولد شده است و در حوزه موسیقی سنتی و تلفیقی فعالیت داشته، که او را به یکی از مفاخر موسیقی ملی ایران تبدیل کرده است.
او فرزند مرحوم استاد محمدرضا شجریان و برادر مژگان شجریان، نوازنده سه‌تار، می‌باشد. پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این بیوگرافی با ما همراه باشید تا بیشتر با زندگی و دستاوردهای همایون شجریان آشنا شوید.
زندگینامه همایون شجریان
- نام من همایون است.
- نام شناخته‌شده: شجریان
- تاریخ تولد: سی و یکم اردیبهشت سال ۱۳۵۴ هجری شمسی
- سبک‌های مورد نظر شامل موسیقی ملی ایرانی، موسیقی دستگاهی و موسیقی تلفیقی است.
- تابعیت: ایرانی
- ابزارهای موسیقی: تمبک و کمانچه
- ساز اصلی: تمبک
- انتشارات: دل‌آواز، ایران‌گام
- حرفه: هنرمند در زمینه آواز سنتی ایرانی، خواننده و نوازنده موسیقی
- اساتید: محمدرضا شجریان، حمیدرضا نوربخش، جمشید محبی، اردشیر کامکار و ناصر فرهنگ‌فر شروع فعالیت هنری: از سال 1370 تاکنون
زایش و سال‌های اولیه
همایون شجریان، همانطور که قبلاً اشاره شد، فرزند استاد محمدرضا شجریان و خانم فرخنده گل‌افشان است. او یک برادر ناتنی به نام رایان دارد و سه خواهر بزرگتر از خود به نام‌های فرزانه، افسانه و مژگان دارد.
علاقه‌مندی همایون به موسیقی از سنین کودکی آغاز شد و با ریتم‌گیری و نواختن بر اشیاء مختلف آشکار گردید. در نتیجه، پدرش تمبک را برای او خرید و او را به کلاس‌های تمبک استاد ناصر فرهنگ‌فر فرستاد. پس از آن، مدت زمانی را نیز در کنار استاد دادبه، که به نام جانسوز شناخته می‌شود، تمرین تمبک کرد.
مرحله‌ی آموزش موسیقی
همایون شجریان فارغ‌التحصیل کنسرواتوار موسیقی تهران است. او در سازهای کمانچه و تمبک تخصص دارد و علاقه‌مندی اصلی‌اش به آواز ایرانی و هنر خوانندگی در موسیقی است.
او همچنین در حوزه موسیقی تلفیقی نیز تجربه داشته و به عنوان یکی از مفاخر ملی کشورمان ایران در زمینه موسیقی شناخته می‌شود.
در ابتدا، تحت آموزش استاد فرهنگ فر، تکنیک‌های تمبک و شناخت ریتم‌های موسیقی ایرانی را فرا گرفت. چند سال بعد، برای یادگیری تمبک از محضر استاد جمشید محبی بهره‌مند شد.
در سنین کودکی، زمانی که ده سال بیشتر نداشت، همراه با خواهرانش در کنار پدرش، استاد محمدرضا شجریان، به یادگیری رموز آواز ایرانی پرداخت. در دوران نوجوانی، تکنیک‌های پیشرفته آواز و صداسازی را به صورت فشرده نزد استادان مجرب آموخت. همزمان، در هنرستان موسیقی تحصیل کرد و بر اساس توصیه پدر، کمانچه را به عنوان ساز تخصصی برگزید.
در ادامه، برای تقویت مهارت‌هایش، مدت کوتاهی در خارج از هنرستان و تحت آموزش استاد اردشیر کامکار، کمانچه نواخت.
شروع برگزاری کنسرت‌ها
از سال ۱۳۵۰ خورشیدی، او در کنسرت‌هایی در اروپا، آمریکا و ایران با نوازندگی تمبک پدرش همراهی کرده است. اما نقطه عطف در مسیر هنری او در سال ۱۳۶۷ رخ داد، زمانی که برای اولین بار روی صحنه با پدرش، استاد شجریان، در اجرای همخوانی ظاهر شد.
در آلبوم «یاد ایام»، که اولین اثر ضبط شده با حضور او است، به نوازندگی ماهرانه تمبک پرداخته است. علاوه بر این، باید گفت که او در کنسرت‌های متعددی با استادان برجسته موسیقی ایرانی شرکت کرده است.
دو آلبوم «فریاد» و «بی تو به سر نمی‌شود»، که همکاری او در آنها نقش داشته است، در سال‌های ۱۳۸۲ و ۱۳۸۴ نامزد دریافت جایزه گرمی شدند.
اولین آلبوم همایون شجریان
در نهایت، همایون شجریان پس از کسب مهارت و تجربه‌های فراوان، در سال 1382 خورشیدی نخستین آلبوم خود با عنوان "نسیم وصل" را منتشر کرد. آهنگسازی این اثر بر عهده محمدجواد ضرابیان بود. این آلبوم با استقبال گسترده‌ای از سوی علاقه‌مندان، مخاطبان و منتقدان موسیقی روبرو شد و این موفقیت او را بر آن داشت تا در کنسرت‌ها و آلبوم‌های مستقل دیگری نیز فعالیت کند.
آلبوم‌های دیگر از همایون شجریان
پس از انتشار اثر نسیم وصل، همایون به اجرای قطعات دیگری پرداخت. بلافاصله پس از عرضه نسیم وصل در سال ۱۳۸۳، دو آلبوم با عناوین شوق دوست و ناشیکبا منتشر شدند. آلبوم شوق دوست به آهنگسازی محمد جواد ضرابیان و آلبوم ناشیکبا با همکاری فنی و آهنگسازی اردشیر کامکار ساخته شد.
همانطور که انتظار می‌رفت، استقبال از این دو اثر نیز چشمگیر بود و جایگاه همایون به عنوان یکی از خوانندگان برجسته موسیقی سنتی ایرانی تثبیت شد.
در سال ۱۳۸۴، همکاری همایون با علی قمصری منجر به تولید آلبوم نقش خیال شد که در همان سال روانه بازار گردید و توجه و تحسین منتقدان و مخاطبان را جلب کرد.
آثار دیگر همایون شجریان
در مهر ماه سال ۱۳۸۵، همایون شجریان با همراهی هنرمند آهنگساز محمد جواد ضرابیان، اثری را منتشر کرد که نشان دهنده تجربه و آزمایش‌های متفاوت او بود. پس از آن، در سال ۱۳۸۷، او با همکاری گروه موسیقی دستان آلبوم‌های «قیژک کولی» و «خورشید آرزو» را روانه بازار کرد.
در سال ۱۳۸۸، همکاری مجدد او با آهنگساز و نوازنده توانا، علی قمصری، منجر به تولید آلبوم «آب، نان، آواز» شد. در سال‌های بعد، در سال ۱۳۸۹، آلبوم‌های «شب جدایی» و در سال ۱۳۹۰، «شوق نامه» و «ای جان جان بی من مرو» به عرصه موسیقی معرفی شدند.
اهمیت خوانندگی همایون شجریان در آلبوم «شوق نامه» به دلیل بازخوانی و بازیابی تصنیف‌هایی است که نسبت به عبدالقادر مراغی، آهنگساز و نوازنده برجسته موسیقی سنتی ایران، منسوب هستند. این پروژه نتیجه تلاش چهار ساله گروهی بود که با سرپرستی و هدایت محقق و آهنگساز محمدرضا درویشی انجام گرفت.
همکاری با استاد محمدرضا شجریان
تا سال ۱۳۸۸، همایون در کنسرت‌ها و اجراها پدرش را همراهی می‌کرد و در هم‌نوازی یا نوازندگی تمبک در گروه هم‌آوا مشارکت داشت. از آنجا که هر دو عضو گروه بودند، دو آلبوم «غوغای عشقبازان» و «کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا» در همان دوران منتشر شد که نتیجه همکاری مشترک او و پدرش بود. همچنین نباید فراموش کنیم ترانه «وطن»، بر اساس شعر سیاوش کسرایی، که از آثار مشترک همایون و محمدرضا شجریان است و کمی قبل از خرداد ۱۳۸۸ منتشر شد و با استقبال عمومی روبه‌رو شد.
همایون چه سرگرمی‌ها و علایقی دارد؟
پس از علاقه‌مندی به موسیقی همایون شجریان، او اشتیاق زیادی به سینما و تئاتر نشان می‌دهد. او در این باره گفته است: «من بعد از سینما، تئاتر را هم خیلی دوست دارم و هر وقت فرصت پیدا کنم، حتماً به دیدن نمایش‌ها می‌روم. خودم به بازیگری علاقه‌مندم، اما هیچ‌وقت جراتش را پیدا نکرده‌ام. به نظرم باید یا واقعاً توانایی کافی داشته باشی یا اصلاً وارد این حرفه نشوی. من هم چون این توانایی را در خودم نمی‌بینم.»
او همچنین دوستان زیادی در حوزه‌های مختلف هنری دارد. در این زمینه بیان می‌کند: «اغلب سینماگران از دوستان نزدیک و صمیمی من هستند. پرویز پرستویی، گلاب آدینه، گوهر خیراندیش از این دسته‌اند و نیکی کریمی هم یکی از دوستان سینمایی من است که خودش هم از علاقه‌مندان موسیقی کلاسیک است. در میان گروه تئاتر سیامک صفری، بهناز جعفری و افراد دیگری نیز حضور دارند. می‌دانم هر اسمی هم ببرم، باز عده‌ای از قلم می‌افتند و شرمنده‌شان می‌شوم.»
مطالعه‌کنندگان محبوب
اسطوره‌های موسیقی آوازی کشورمان، همچون غلامحسین بنان و بانو قمرالملوک وزیری، جزو خوانندگان محبوب همایون شجریان محسوب می‌شوند. همچنین، در میان نسل‌های هم‌عصر خود، او به صدای هنرمندانی چون علیرضا قربانی، محمد معتمدی، سالار عقیلی و سینا سرلک توجه ویژه‌ای دارد و از آواز و صدای آنان لذت می‌برد.
داستان شروع همکاری موسیقیایی همایون و استاد شجریان
همانطور که قبلاً اشاره کردیم، همایون و استاد شجریان سال‌ها در عرصه هنر همکاری داشتند. شنیدن خاطره‌ای از همایون که نقطه شروع همکاری او با پدرش بود، خالی از
مدرک دکتری افتخاری
در سال هزار و سیصد و نود و هفت خورشیدی، همایون شجریان همزمان با چهل و سه‌سالگی‌اش، موفق به دریافت گواهینامه درجه یک هنری شد. این مدرک معادل مدرک دکتری در رشته آواز موسیقی است و از سوی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی صادر شده است.
خلق موسیقی برای دیگران
تصنیف معروف دل ستان با مطلع «ای کاروان آهسته ران» که با صدای علیرضا افتخاری اجرا می‌شود، از آثار همایون شجریان است. همایون علاوه بر فعالیت در زمینه آواز و هنرهای دیگر، در زمینه آهنگسازی برای خوانندگان دیگر نیز فعالیت می‌کند.
ازدواج و دخترش
همایون شجریان سال‌ها است که با گیتا خوانساری، خواهر کتایون خوانساری و همسر دوم محمدرضا شجریان، ازدواج کرده است و آنها یک دختر به نام یاسمین دارند.
از رابطه با پدر تا جدایی
بنابراین، همایون با پدرش، که باجناق نیز محسوب می‌شود، رابطه دارد. هرچند چند سالی است خبرهای جدی درباره طلاق و جدایی او منتشر شده، اما تاکنون این موضوع تایید یا رد نشده است.
ازدواج با سحر دولتشاهی
مدتی است که شایعاتی درباره ازدواج همایون شجریان با سحر دولتشاهی، بازیگر، مطرح شده است. این موضوع در رسانه‌ها منتشر شده است.
این دو فرد چندین بار در کنار هم دیده شده‌اند و حتی خانم دولتشاهی در مراسم وداع با پیکر استاد شجریان در مشهد، در خودرو همایون حضور داشته است.
آثار مستقل همایون شجریان
از مجموعه تک‌آهنگ‌هایی که به صورت پراکنده از همایون شجریان منتشر شده است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- نمایش اپرای عروسکی بر پایه آثار مولوی
- قطعه‌ای دیگر از فراموشی
- موسیقی متن فیلم آتش سبز
- موسیقی متن سریال شهرآشوب
- موسیقی قسمت‌های مختلف سریال رسم عاشقی
- بازنویسی تصنیف دل شدگان
- من صدای تو را دوست دارم و به آن علاقمندم.
- تصنیف خلیج فارس و تصنیف ایران
او اشاره کرد که این موارد مورد توجه و پسند عمومی قرار گرفته‌اند.
مشکلات و چالش‌های هنرپیشه بودن در کنار پسر شجریان
همایون، در مورد چالش‌های زندگی‌اش به عنوان فرزند اسطوره آواز ایران، نکات جالبی را بیان می‌کند. او می‌گوید: طبیعتاً بودن پسر محمدرضا شجریان برای من بسیار مثبت بوده است، اما در عین حال مشکلات خاص خودش را نیز داشته است. در شرایطی که پدرم در اوج و جایگاه برتر آواز قرار داشت، ناخودآگاه مردم و جامعه شروع به مقایسه‌های زیادی می‌کردند. حتی زمانی که در بیست و چند سالگی به آواز خواندن مشغول بودم، این مقایسه‌ها همچنان ادامه داشت. یعنی من جوان بیست و چند ساله با فردی مقایسه می‌شدم که سی و چند سال سابقه و تجربه در سطح اول هنری داشت.
نوآوری‌های همایون در عرصه موسیقی ایرانی
همایون، فارغ از سلیقه و جهت‌گیری‌های هنری و نیز ذوق و توانایی‌های آوازی‌اش، تلاش زیادی کرده است تا با ارائه نوآوری‌های آوازی، تحریرهای متنوع و متفاوت، و افزایش مهارت‌های فنی خود، موسیقی اصیل ایرانی را به صورت روزآمد عرضه کند.
او در مصاحبه‌ای در این باره می‌گوید: «من باید تلاش کنم، از تمامی تجربیات و دانش‌هایی که دارم بهره ببرم و فرم‌های جدیدی را آزمایش کنم، و ببینم جامعه آن را می‌پسندد یا نه. بدون اینکه نگران درآمد یا محبوبیت آن باشم، یا اینکه این نوع موسیقی چه جایگاهی در جامعه برایم ایجاد می‌کند. من نباید بر اساس این مسائل تصمیم بگیرم، بلکه باید بر اساس نیازهای شخصی‌ام، دغدغه‌هایم و این که این موسیقی باید در نهایت به جامعه خدمت کند، عمل کنم.»
دستاوردها و افتخارات همایون شجریان
همایون علاوه بر فعالیت‌های گسترده در حوزه موسیقی و هنر، به یکی از پرکارترین خوانندگان کشورمان تبدیل شده است و در کنار آن، موفق به دریافت جوایز و افتخارات متعددی شده است. در ادامه، به برخی از این دستاوردها اشاره می‌نماییم:
- برنده بخش مردمی در اولین جشن موسیقی ما برای قطعه «رودابه و زال» (کنسرت سیمرغ) شد.
- در اولین جشن موسیقی ما، تندیس بهترین قطعه موسیقی سنتی در بخش کارشناسی به قطعه «رودابه و زال» اهدا شد.
- آلبوم «نه فرشته‌ام، نه شیطان»، در سال ۱۳۹۴، برنده جایزه باربد بهترین آلبوم سال در جشنواره موسیقی فجر شد.
- مدرک درجه یک هنری صادر شده توسط شورای ارزشیابی هنرمندان، نویسندگان و شاعران کشور در حوزه «آواز»
فعالیت‌ها و آثار دیگر در حوزه موسیقی
آلبوم سرورهای قدسی
همایون شجریان در آلبوم موسیقی «خداوندان اسرار» نقش خواننده اصلی را ایفا می‌کند. این اثر، هجدهمین آلبوم موسیقی او محسوب می‌شود و توسط شرکت «ایران گام» منتشر شده است. ضبط این آلبوم در سه کشور ایران، ترکیه و آمریکا صورت گرفته است و فرآیند میکس و مسترینگ آن در ایران و توسط «غلامرضا صادقی» انجام شده است.
«خداوندان اسرار» دومین قسمت از پروژه «آیینه‌ها» است که هم به صورت صوتی و هم تصویری عرضه شده است. کارگردانی این اثر بر عهده رخشان بنی‌اعتماد بوده است. این آلبوم شامل دو بخش می‌باشد:
- این قسمت شامل ساز و آواز بداهه است که در شهر اصفهان اجرا شده و اشعاری از مولوی در آن به کار رفته است.
- بخش دوم شامل داستانی به نام «رهایی» است که در سه قسمت با عناوین «مهتاب»، «خداوندان اسرار»، و «جانی و صد آه» روایت می‌شود و بر پایه اشعاری از خیام، مولوی و حافظ ساخته شده است.
در کنار صدای بی‌نظیر و آواز شجریان، این مجموعه موسیقی با همکاری هنرمندانی چون نوای ساز آزاد میرزاپور (بربت)، حسین رضایی نیا (دف)، همایون نصیری (سازهای کوبه‌ای)، آیین مشکاتیان (کوزه)، محمت اکاتای (سازهای کوبه‌ای)، آرشاک ساهاکیان (دودوک)، آرین کشیشی (گیتار باس) و سهراب پورناظری (تنبور) و دیگر هنرمندان به زندگی آمده است.
پیش از آثار خداوندان اسرار، شجریان با آلبوم «مستور و مست» در سطح جهانی شهرت و موفقیت کسب کرده بود.
آلبوم «ایران من» پس از انتشار با استقبال گسترده روبه‌رو شد. این اثر نتیجه همکاری همایون شجریان و سهراب پورناظری، آهنگساز جوان، است که شامل دوازده قطعه موسیقی آواز و تصنیف می‌باشد. همچنین، بانو دلنیا آرام به عنوان خواننده سوپرانو در این پروژه حضور داشت و در همخوانی با همایون شجریان شرکت کرد.
آلبوم «افسانه چشم‌هایت» در آبان ماه سال نود و هشت منتشر شد و در آن یازده قطعه با همکاری هنرمند و خواننده برجسته علیرضا قربانی و آهنگسازی مهیار علیزاده ضبط و روانه بازار موسیقی ایران شد. در این اثر از اشعار شاعران معاصر مانند نیما یوشیج، محمدرضا شفیعی کدکنی، مهدی اخوان ثالث، سیمین بهبهانی، علیرضا کلیایی و احمد شاملو بهره گرفته شده است.
جزئیات و اتفاقات پیرامون همایون
حضور همایون شجریان به همراه علیرضا قربانی در مرکز خرید ایران مال، بدون توجه به حواشی خانوادگی، واکنش‌های زیادی را برانگیخت. آنها برای گرفتن چند عکس و تصویری تبلیغاتی مرتبط با آلبوم مشترکشان به نام «افسانه چشم‌های تو» به کتابخانه ایران مال رفته بودند، اما این اقدام با انتقادات شدیدی مواجه شد.
منتقدان با اشاره به شبهه‌هایی درباره منابع مالی ایران مال، از حضور همایون شجریان ابراز نارضایتی کردند و خواستار توضیحاتی از سوی او شدند. در پی این واکنش‌ها، هر دو هنرمند بیانیه‌هایی صادر کردند و این انتقادات را ناعادلانه توصیف نمودند.
همایون شجریان در واکنش به این انتقادات، در یادداشتی نوشت که گرفتن چند عکس با منابع مالی این مرکز خرید بزرگ، ارتباطی ندارد. او افزود: من هم مانند مردم عادی هستم و هر جا که مردم حضور داشته باشند، من هم خواهم بود، در صورت نیاز.
در پایان،
در این مقاله به بررسی بیوگرافی و زندگینامه همایون شجریان، هنرمند برجسته کشورمان، پرداخته‌ایم. همچنین فعالیت‌های هنری و حواشی زندگی این هنرمند نام‌آشنا را مورد بررسی قرار داده‌ایم.
همایون شجریان، فرزند اسطوره آواز ایران، محمدرضا شجریان، با اجرای قطعات، آهنگسازی و آثار موسیقایی متنوع در طول سال‌ها، جایگاه ویژه‌ای در دنیای موسیقی یافته است. او اکنون یکی از محبوب‌ترین و تاثیرگذارترین خوانندگان و موسیقی‌دانان ایرانی محسوب می‌شود. امیدوارم از مطالعه این نوشته لذت برده باشید.
